Darmowa dostawa od 400,00 zł
Zapisz na liście zakupowej
Stwórz nową listę zakupową

Jan Steen – w barokowym warsztacie

2021-06-22
Jan Steen – w barokowym warsztacie

Czym był Złoty Wiek?

Holenderski Złoty Wiek to epoka w kraju Niderlandów, obejmująca lata 1588-1672. Pierwsza data określa narodziny Republiki Siedmiu Zjednoczonych Prowincji Niderlandzkich, druga to tzw. rok katastrofy. W tym czasie Niderlandy były krajem, w którym kwitł handel, nauka i sztuka. Holenderska armia była potęgą. Jednak nie będziemy zagłębiać się w kwestie polityczne, skupimy się na tym, jak ten okres wpłynął na dobrostan sztuki. Architektura, rzeźba, literatura, muzyka – wszystkie te dziedziny przeżywały oblężenie talentów. Z malarstwem było podobnie. W tych czasach tworzyli m.in. Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer, Frans Hals, Aert de Gelder oraz dzisiejszy bohater – Jan Steen.

Przez sztuki plastyczne przewinęło się wiele tendencji napływowych z Europy. Mamy na myśli choćby naturalizm i caravaggionizm. Jednak Holendrzy wyrobili sobie własną markę – ich wizytówkami były sceny rodzajowe, pejzaż, portrety (w tym portrety zbiorowe) i martwa natura. W tym zakresie nie mieli sobie równych w krajach europejskich, stali solidnie na pozycji lidera. Co więcej, w okresie Złotego Wieku odnotowano ogromny popyt na dzieła sztuki. Okres względnego pokoju pozwolił społeczeństwu niderlandzkiemu na cieszenie się życiem. A kolekcjonowanie dzieł sztuki do takich radości z pewnością należy. Rosnąca liczba zamożnych mieszczan i odnoszących sukcesy kupców była siłą napędową popularności niektórych tematów malarskich. Do tego z zakresu motywów wypadły niemal całkowicie tematy religijne. Ustąpiły one miejsca scenom z życia codziennego, krajobrazom, w tym pejzażom morskim.

 

Jan Steen – życie

Jan Havickszoon Steen urodził się około 1626 roku w Leiden (pl. Lejda). To miasteczko portowe, położone w zachodniej Holandii u wybrzeża Morza Północnego. Tu również urodził się Rembrandt, a samo miasto należy do najstarszych miejscowości Niderlandów.

Ojciec Jana był piwowarem i prowadził w mieście tawernę „The Red Halbert”. Chłopiec był najstarszy z ośmiorga dzieci. Jako dziecko uczęszczał do szkoły łacińskiej w Leiden. Trudno z całą pewnością stwierdzić, czy Jan Steen odebrał wykształcenie artystyczne, ponieważ nie zachowało się wiele dokumentów z tych czasów. Jednak współcześni badacze twierdzą, iż jego nauczycielami byli Nicolaes Knupfer (niemiecki malarz scen historycznych i figuratywnych), Adriaen van Ostade (malarz, rysownik, specjalista techniki akwaforty) i Jan van Goyen, który później został jego teściem. Szczególnie wpływy Knupfera są widoczne w twórczości Jana Steena. Można doszukać się ich w wykorzystaniu kompozycji i zarządzaniu kolorem. Innym źródłem inspiracji był mieszkający w Haarlemie malarz scen wiejskich – Izaak van Ostade.


Kariera piwowara

W 1648 roku Jan Steen i Gabriël Metsu założyli w Leiden gildię św. Łukasza. Był to cech malarzy, który przyjmował na terminowanie młodych adeptów sztuk plastycznych. Po ukończeniu szkolenia (które trwało zwykle kilka lat) uczeń otrzymywał tytuł mistrza. Niedługo potem, Jan Steen został asystentem wspomnianego już dziś Jana van Goyena. W 1649 roku poślubił jego córkę Margriet, z którą miał ośmioro dzieci. Współpraca z teściem trwała do 1654 roku. W tym czasie bowiem Jan Steen otrzymał od swego ojca w dzierżawę browar w Delft. Niestety, piwowarska instytucja o nazwie „De Slang” (pl. „Wąż”) nie przynosiła dużych profitów. Do tego, w 1654 roku Delfy były zniszczone przez potężną eksplozję, co doprowadziło do chwilowego załamania się tamtejszego rynku sztuki. Dlatego malarz Steen nie miał tam za bardzo czego szukać... Powstały tam wprawdzie takie płótna jak „Burmistrz Delft i jego córka”, ale nie był to na pewno szczyt malarskich możliwości artysty. Po trzech latach Steen oddał ojcu browar i wyjechał z Delft.

 

U schyłku twórczości

Ostatnie lata życia malarza były bardzo produktywne. Jan Steen mieszkał w Warmond od 1656 do 1660 oraz w Haarlemie od 1660 do 1670. W obu okresach był szczególnie twórczy i zaciekły, jeśli chodzi o ilości malowanych dzieł. W 1670 roku po śmierci żony i ojca wrócił do Leiden, gdzie pozostał do końca życia. Kiedy rynek sztuki załamał się w 1672 roku, zwanym Rokiem Katastrofy, Steen otworzył tawernę. W kwietniu 1673 roku ożenił się z Marią van Egmont, która urodziła mu kolejne dziecko. W 1674 roku został prezesem gildii św. Łukasza. Zmarł w Lejdzie w 1679 roku i został pochowany w rodzinnym grobie w Pieterskerk.

 

Styl i obrazy Jana Steena

Dzieła Steena znane są znane są z psychologicznego spojrzenia, poczucia humoru i bogactwa kolorów. Ulubionym tematem niderlandzkiego malarza było życie codzienne. Na wielu płótnach można zauważyć pewną chaotyczność, nadmierne ożywienie (np. „Dzień św. Mikołaja”, „Uczta o dwunastej w nocy”, „Tańcząca para), które stały się domeną Steena. Skojarzenia zaowocowały nawet ukuciem frazeologizmu: „dom Jana Steena” czyli miejsca zabałaganionego, nieporządnego.

Wiele obrazów Jana Steena zawiera odniesienia do starych holenderskich przysłów lub literatury. Często malował członków swojej rodziny, stworzył także sporo autoportretów, w których nie wykazywał tendencji do próżności.

Steen nie stronił od innych tematów: malował sceny historyczne, mitologiczne i religijne, portrety, martwe natury i sceny przyrodnicze. Słynne są jego portrety dzieci. Był również dobrze znany ze swojego mistrzowskiego operowania światłem i dbałości o szczegóły. Widoczne jest to szczególnie w przypadków wszelkich elementów tekstylnych (np. perskie dywany) na jego obrazach. Kilka tytułów, o których warto wspomnieć to „Autoportret z lutnią”, „Jedząca ostrygi”, „Chora z miłości”, „Wybór pomiędzy bogactwem a młodością” czy „Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają”.

Steen był malarzem niezwykle płodnym. Zostawił po sobie bez mała 800 dzieł, z których do dziś zachowało się około 350. Jest to naprawdę imponująca liczba! Jego prace były wysoko cenione przez współczesnych, w wyniku czego był on dostatecznie dobrze opłacany. Nie miał wielu uczniów, ale jego prace okazały się źródłem inspiracji dla wielu malarzy. Dziś pokaźna kolekcja jego dzieł znajduje się w Rijksmuseum w Amsterdamie oraz w Galerii Mauritshuis w Hadze.

 

Źródło obrazu Jan Steen „Jak starzy śpiewają, tak młodzi zagrają”: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Steen#/media/Plik:The_way_you_hear_it.jpg

pixel