Kim był ten Kobro? – historia wybitnej rzeźbiarki

Za życia ciągle znajdowała się w cieniu sławnego męża, nigdy nie odnalazła się w Polsce, kraju w którym przyszło jej żyć. Była artystką rewolucyjną, jej teorie wybiegały w przyszłość i zdecydowanie przerastały epokę, w której tworzyła. Dziś zainteresowanie jej pracami ciągle rośnie a krytycy sztuki oddają Kobro uznanie, którego nie zaznała za życia.

Wczesne lata Katarzyny Kobro

Katarzyna Kobro urodziła się 26 stycznia 1898 roku w Moskwie ale jej rodzina ma korzenie niemieckie. Już w klasie gimnazjalnej zaczęła wykazywać zainteresowanie sztukami plastycznymi, jednak dziadek artystki był przeciwny jej studiom na tym kierunku. Mimo to Kobro nie zrezygnowała ze swojej pasji i w 1917 roku dostała się do Moskiewskiej Szkoły Malarstwa, Rzeźby i Budownictwa gdzie jej wykładowcami byli m.in. Władimir Tatlin oraz Kazimierz Malewicz. Artystce nie udało się ukończyć studiów - po trzecim roku przeniosła się do Smoleńska, gdzie spotkała na swojej drodze przyszłego męża, Władysława Strzemińskiego. Poznali się, gdy zaraz po maturze Kobro pomagała rannym i okaleczonym żołnierzom w moskiewskim szpitalu, jednak wtedy ich drogi się rozeszły a połączyły raz jeszcze już podczas wspomnianych studiów w Moskwie. Ślub cywilny pary odbył się 1 maja 1920 roku a kościelny miał miejsce cztery lata później w Rydze. Na przełomie lat 1921/1922 Strzemińscy przekroczyli „zieloną granicę” i tym sposobem przedostali się do Polski. Zdecydowaną większość swojego życia oboje związali z Łodzią, gdzie rozwijali swój warsztat artystyczny.

Konstruktywizm

Wspólnie z mężem Kobro współtworzyła także trzy awangardowe ugrupowania: „Blok”, „Praesens” i „a.r.” - zarówno ona jak i Władysław Strzemiński uznawani są za pionierów konstruktywizmu.Prekursorstwo Kobro polegało na tym, że zrewolucjonizowała ona panujące do tej pory myślenie o rzeźbie – poglądy, które w tej dziedzinie wyznawała, zdecydowanie wyprzedziły czasy w jakich żyła i tworzyła. Była ona autorką artykułów i tekstów, w których prezentowała swój nowatorski punkt widzenia. Jedną z najważniejszych teorii, którą wyznawała Katarzyna Kobro był fakt, że rzeźba powinna być nieodłączną częścią przestrzeni, powinna z nią współdziałać i stanowić jej swoiste przedłużenie. Była to myśl zdecydowanie rewolucyjna, poddająca w zwątpienie dotychczasowe pojmowanie rzeźby przez innych artystów, którzy traktowali ją jako odwzorowanie rzeczywistych kształtów a przede wszystkim jako bryłę. Kobro wprost sprzeciwiała się takiemu pojmowaniu rzeźby, co więcej o swoich poglądach mówiła jawnie i bez ogródek. W późniejszym okresie jej działalności twórczej pojawia się kolor, który odgrywa niezmiernie ważną rolę w kształtowaniu przestrzeni za pomocą rzeźb. Uwzględniając siłę i energię jaką kolor w sobie zawiera artystka uważała, że dzięki niemu rzeźba przestaje być bryłą a zaczyna być płaszczyzną, która dzieli przestrzeń.

Artystka genialna

W swoich kompozycjach Kobro łączyła również różne kształty geometryczne, co widać szczególnie na przykładzie jej „Kompozycji przestrzennych” - rzeźb, które są szczególnie charakterystyczne dla jej warsztatu artystycznego. Artystka uważała, że za pomocą odpowiedniego zbudowania rzeźby, ustawienia kształtów w odpowiednich kierunkach, rzeźba otwiera się na przestrzeń a jej granice, zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne, przestają istnieć tworząc całość z otaczającą przestrzenią.Rok 1931 był przełomowy w historii rzeźbiarki, właśnie wtedy opublikowana została rozprawa teoretyczna napisana przez Kobro oraz Strzemińskiego „Kompozycja przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego” - książka, która na zawsze zrewolucjonizowała myślenie o sztuce. W tym samym czasie, w łódzkim Muzeum Sztuki otwarto salę sztuki nowoczesnej, w której zaprezentowane zostały rzeźby artystki. Pięć lat później, w roku 1936 na świat przyszła Nika, pierwsze i jedyne dziecko Strzemińskich. Czas drugiej wojny światowej przysporzył obojgu mnóstwa bólu, cierpień i konfliktów, w rezultacie ich małżeństwo rozpadło się. Oboje walczyli o prawa do opieki na córką, dodatkowo wokół nich panowała przejmująca bieda i ubóstwo. Dwa lata przed śmiercią, w 1949 roku Kobro w wyniku procesu o odstępstwo od narodowości polskiej została skazana na pół roku więzienia, jednak podczas rozprawy apelacyjnej sąd zdecydował się ją uniewinnić. W wyniku postępującej choroby nowotworowej artystka zmarła 21 lutego 1951, rok później, 26 grudnia 1952, umarł również Strzemiński.

Kim jest ten Kobro?

Świadomość o dokonaniach artystycznych Katarzyny Kobro zdecydowanie wzrosła po jej śmierci. Doceniać zaczęto dorobek rzeźbiarki, zorganizowano wiele wystaw poświęconych jej twórczości, jej sztuka zdobyła uznanie w Polsce, jak i poza granicami kraju. Dziś nie wypada już nie wiedzieć kim była Katarzyna Kobro. Nie do pomyślenia jest fakt, że osoby związane ze światem sztuki mogłyby dopuścić się takiego faux pas jak francuski krytyk artystyczny Gerald Gassiot-Talabot w 1966 roku, kiedy to sugerując się nazwiskiem artystki uznał z całą pewnością, że musi ono należeć do mężczyzny. Dziś Kobro jest ikoną sztuki, jej prace są rozpoznawalne na całym świecie a w niektórych krajach twórczość rzeźbiarki jest ceniona zdecydowanie bardziej, niż dokonania Władysława Strzemińskiego.