Adolph von Menzel – szlachcic ze złotym dłutem

Adolph von Menzel – szlachcic ze złotym dłutem

Adolph von Menzel to niemiecki malarz i grafik XIX wieku. Choć to nazwisko nie jest powszechnie znane, to zdecydowanie warto przyjrzeć się jego postaci i dziełom, ponieważ w trakcie swego życia dotknął zarówno różnych technik, jak i stylów malarskich. Można śmiało stwierdzić, iż był artystą wszechstronnym. Adolph von Menzel to artysta, który w swoim dorobku ma nie tylko drzeworyty i litografie, ale także obrazy olejne, utrzymane w realistycznym czy impresjonistycznym tonie.

Życie niemieckiego artysty w pigułce

Adolph von Menzel urodził się 8 grudnia 1815 roku we Wrocławiu, będącym wówczas pod władzą Prus (niem. Breslau). Od roku 1818 jego ojciec, Carl Erdmann Menzel, prowadził tam pracownię litograficzną, ale ze względów ekonomicznych przeniósł się wraz z rodziną do Berlina w 1830 roku. Młody adept sztuki litograficznej, Adolph, z wielkim zaangażowaniem przyglądał się pracy ojca. Niewątpliwy talent, który przejawił się już w młodym wieku malarza, w takich sprzyjających warunkach mógł się doskonale rozwijać. Świadczyć może o tym chociażby fakt, iż już w wieku 12 lat stworzył 8 rysunków, które w formie litografii znalazły się w książce „Geschichte des preussischen Staates”, której drukiem zajmował się jego ojciec. Jednak niedługo po przeprowadzce do Berlina, ojciec malarza zmarł niespodziewanie. Wtedy też, przejmując obowiązki głowy rodziny, Menzel rozpoczął pełnowymiarową pracę w odziedziczonej pracowni litograficznej. Dzięki temu nie tylko zapewnił matce i siostrom utrzymanie, ale stale doskonalił swój warsztat. W roku 1833 rozpoczął nauki w Pruskiej Akademii Sztuki, jednak stosunkowo szybko porzucił edukację. Nie stanęło to jednak na przeszkodzie, by po 20 latach samodzielnej pracy nad rozwojem swego talentu, został powołany na członka Berlińskiej Akademii Sztuki. Trzy lata później, otrzymał tytuł profesora wspomnianej akademii, jednak nie podjął się trudu nauczania młodych adeptów malarstwa. W 1898 roku jego dorobek artystyczny oraz ogromny wpływ na sztukę niemiecką został doceniony do tego stopnia, iż nadano mu tytuł szlachecki. Adolph von Menzel zmarł 9 lutego 1905 roku w Berlinie.

Przyjrzyjmy się bliżej dziedzinom malarstwa i grafiki, którymi zajmował się przez wiele lat, a także poszczególnym dziełom, które przyniosły mu wyjątkową renomę i uznanie, nie tylko wśród jego kolegów po fachu, ale także wśród europejskich koneserów sztuki.

Młody grafik von Menzel

Jak wspominaliśmy, sytuacja życiowa Adolpha Menzla zdeterminowała jego pierwsze poczynania w dziedzinie sztuki. W bardzo młodym wieku tworzył już w technikach drzeworytu i litografii. Od początku odnosił sukcesy. Wykonał setki ilustracji w obu technikach, kilkanaście z nich znalazło się nawet w książce „Künstlers Erdewallen” słynnego niemieckiego pisarza Johanna Wolfganga Goethego. Inne jego dzieła w tych technikach to m.in. 12 litografii o wspólnym tytule „Osobliwości z branderbursko-pruskiej historii”. Kolejnym wielkim projektem było stworzenie 400 rysunków do książki „Historia Fryderyka Wielkiego” autorstwa Franza Kuglera oraz 200 ilustracji do pozycji „Dzieła Fryderyka Wielkiego” Gustava Bertholda Volza. Jak widać, Adolph von Menzel wykazywał ogromne zainteresowanie tworzeniem grafik historycznych. Kolejnym krokiem w jego karierze było zatem nieuchronnie malarstwo historyczne.

Malarstwo historyczne XIX wieku – „menzlowe trzy grosze”

Jak widać, posiadanie warsztatu litograficznego nie zamknęło Adolpha von Menzla na inne techniki, mamy tu na myśli głównie malarstwo olejne. A i w tym cechu nie ograniczył się tylko do jednego stylu. Pozostańmy na tę chwilę przy malarstwie historycznym. Pierwszym obrazem olejnym, który wyszedł spod pędzla niemieckiego malarza była „Biesiada Fryderyka II w Sanssouci”. To dzieło zapoczątkowało cykl obrazów o tematyce fryderykańskiej. I choć ten olejny obraz-pilot uległ zniszczeniu w 1945 roku, to wiele innych dzieł można podziwiać do dziś w Galerii Berlińskiej. Dość wymienić kilka z nich: „Koncert na flecie w Sanssouci”, „Hołd stanów śląskich na we wrocławskim ratuszu”, „Spotkanie Fryderyka Wielkiego z Józefem II w Nysie” oraz jedno z najbardziej znanych jego dzieł, „Walcownia żelaza”.

Adolph von Menzel – utajony impresjonista

Choć jako grafik i malarz-realista Menzel sprawdził się doskonale, nie możemy nie wspomnieć o jego impresjonistycznych dziełach, które ujawnił światu dopiero pod koniec życia. Uznawał je jako zwykłe, techniczne próby, jednak nie sposób przejść obok nich obojętnie. Wśród nich znajdziemy np. obraz „Pokój z balkonem” czy „Na tyłach ogrodu”, z których wyraźnie bije blask impresjonizmu. Jednak naszym osobistym zdaniem, na największą uwagę zasługuje obraz „W ogrodzie piwnym”. To mistrzowskie dzieło, którego nie powstydziłby się żaden wysokiej klasy impresjonista. Wystarczy porównać technikę wykonania tego obrazu z obrazem mistrza impresjonizmu Renoirem i jego arcydziełem „Bal w Moulin de la Galette”. Artystyczna korelacja nasuwa się od razu.

Jak widzimy, von Menzel był artystą wszechstronnym, który poświęcił swoje życie sztuce. Zarówno pozostawione dziedzictwo, jak i obrazy, które nie przetrwały do naszych czasów, są tego niezbitym dowodem. Chapeau bas, Mistrzu!

Źródło zdjęcia głównego: https://commons.wikimedia.org/wiki/Adolph_von_Menzel?uselang=pl#/media/File:Adolf_Friedrich_Erdmann_von_Menzel_031.jpg