Dobre maniery Agnolo Bronzino

Kto go uczył manier?!

Agnolo Bronzino urodził się w Monticelli, niedaleko Florencji, 17 listopada 1503 roku. Jego prawdziwe imię i nazwisko to Agnolo di Cosimo di Mariano Toi. Ten włoski malarz i rysownik był reprezentantem manieryzmu – nurtu w sztuce, który narodził się w XVI wieku. Bronzino pochodził z niezbyt zamożnej rodziny. Jego ojciec był rzeźnikiem. Na szczęście Agnolo nie przejął schedy ojca i wsłuchał się w głos powołania. Podobnie jak wielu współczesnych mu artystów, już od najmłodszych lat kształcił się w kierunku malarstwa i rysunku. Początkowo szkolił się pod okiem Raffaellino del Garbo, lokalnego artysty o niewielkiej sławie. Jednak już w wieku 15 lat, Agnolo Bronzino otrzymał propozycję terminowania u słynnego malarza włoskiego, Jacope Pontormo. Była to niezwykła szansa dla młodego entuzjasty sztuki, zwłaszcza, że Pontormo był skrajnym introwertykiem. Uchodził wręcz za pustelnika. Tak przynajmniej wspomina go w swoich kronikach Giorgio Vasari, znany historyk sztuki i jego bliski współpracownik.

Klasztory i pałace – pierwsze freski Bronzino

Po niespełna 4 latach studiowania u Pontormo, Agnolo Bronzino został jego asystentem. Wspólnie wykonali freski w klasztorze kartuzów w Galluzzo oraz dekoracje kaplicy Capponi w kościele Santa Felicita, gdzie Bronzino stworzył takie zachwycające dzieła, jak tondo (wł. okrągły obraz bądź płaskorzeźba) przedstawiające twarz św. Marka czy św. Mateusza. Pracowali też wspólnie nad malowidłami w Villa Medici di Careggi i Villa Medici di Castello. Wiele lat później, w 1557 roku, po śmierci mistrza, uczeń Agnolo był odpowiedzialny za dokończenie fresków w części chóralnej kościoła San Lorenzo we Florencji. Jako naczelny włoski manierysta, Pontormo miał ogromny wpływ na styl Agnolo Bronzino. Oczywiście nie był jedynym, jednak to on najbardziej przyczynił się do tego, że Bronzino stał się jednym ze sztandarowych przedstawicieli manieryzmu włoskiego. Ale co to w zasadzie jest manieryzm?

Sztuka manieryzmu

Manieryzm, nazywany czasem sztuką kontrreformacji, to nurt artystyczny, który umiejscowić można gdzieś pomiędzy renesansowym odrodzeniem, a pełnym przepychu barokiem. Jeśli chodzi o Italię, to jego ramy czasowe można zamknąć w latach 1520-1600. Manieryzm to kolaż, ale i negatyw, w metaforycznym tych słów znaczeniu. Początkowo czerpał bowiem z mocno rozwiniętego renesansu, by ostatecznie przekształcić jego artystyczny wyraz. Wychodząc od stylu Michała Anioła, który był niemałą inspiracją dla Bronziniego, dokonał zwrotu o 180 stopni i stał się stylem antyklasycznym. W kompozycji dominowała tzw. figura serpentinata, spiralna forma przedstawiania postaci, która charakteryzowała się czasem wręcz nieludzkim skręceniem ciała. To nadawało jej zarówno dynamiki jak i lekkości. Manieryzm odchodzi od przedstawiania sztuki, skupia się jedynie na ludzkich postaciach, często odwołując się do stanów psychicznych modeli. Aby przedstawić je zręczniej i dokładniej malarze manieryzmu stosowali przeróżne środki wyrazu, np. specjalny sposób nakładania farb, intensyfikacja nasycenia i szkliwienie barw, czy nadnaturalnie wydłużone ciała, wijące się jakby wokół własnej osi.

Dalsze losy włoskiego manierysty

Wróćmy jednak do naszego włoskiego malarza i rysownika. Po zakończeniu współpracy ze swoim mistrzem, w wieku 30 lat, Bronzino został nadwornym malarzem Medyceuszy, a także ulubieńcem florenckiej arystokracji. Był on bardzo cenionym portrecistą, zlecenia na obrazy docierały do niego z wielu części Włoch. Wyuczoną u mistrza dokładność i dbałość o rysunek, łączył z własnym umiłowaniem do czystej, nasyconej kolorystyki i szlachetnego połysku. Jednym ze najsłynniejszych jego portretów jest "Portret Lukrecji Panciatichi". Modelką była żoną Bartolomeo Panciatichi, znanego polityka i humanisty z Florencji, który, będąc pod ogromnym wrażeniem portretów utalentowanego Agnolo, zamówił u niego portret swojej umiłowanej damy. Sam zainteresowany też poprosił włoskiego malarza, aby przy użyciu techniki malarstwa olejnego na desce, uwiecznił dla przyszłych pokoleń. Wspomniany w artykule Vasari napisał w swoich kronikach, że portrety małżonków są tak doskonałe i naturalne, iż wydają się naprawdę żywe.

Bronzino namalował wiele portretów, ale malarstwo religijne i mitologiczne także nie były mu obce. Wśród jego wielkich dzieł znajdziemy takie słynne obrazy, jak "Zdjęcie z krzyża", "Madonna z Dzieciątkiem i świętym Janem Chrzcicielem" (Madonna col Bambino e San Giovanni Battista>/i>), "Święty Jan Chrzciciel" czy "Chrystus na Krzyżu". Bronzino malował portrety świętych, ale pokusił się również o przedstawienie tak popularnych scen z Biblii jak "Pieta", bardzo lubiana nie tylko przez malarzy ale i rzeźbiarzy (słynne cztery rzeźby Michała Anioła). W swoim dorobku ma również portrety (olej na desce) papieży Klemensa VII oraz Leona X. Artysta zmarł 23 listopada 1572 roku we Florencji, mając 69 lat.