Duccio di Buoninsegna

Duccio di Buoninsegna nie był tak nowatorski i tak samodzielny, jak tworzący w tych samych latach inny włoski malarz, Giotto di Bondone. Był wierny technice i stylowi bizantyńskiemu, jednak w jego działalności także można dostrzec nieśmiałe ślady myśli reformatorskiej. Tworzył na przełomie wieków. Dla jego rodzimej Sieny był to okres wzbogacenia i rozwoju banków, a co za tym idzie szerokiego zapotrzebowania na odzwierciedlenia tej prosperity w wyglądzie miasta. Stąd duża popularność zamówień na obrazy o tematyce religijnej, które miały zdobyć miejskie świątyni i siedziby władz. W tego typu dziełach specjalizował się właśnie Duccio Buoninsegna.

Życie malarza

Duccio di Buoninsegna urodził się około 1255-1260 roku w Sienie. Niewiele wiemy na temat jego życia, jednak mimo wszystko, zachowało się więcej dokumentów dających jakiekolwiek wskazówki, niż w przypadku innych malarzy tego okresu. Wiadomo, że działał w okolicznym regionie Toskanii. Szczegóły dotyczące jego wczesnego życia i rodziny są mało pewne. Jednak na temat Duccio di Buoninsegna zachowało się sporo pism w archiwach, w których udokumentowane są zaciągnięte długi i opłacone grzywny. Dość duża ilość takich świadectw, pozwoliła dojść do wniosków, iż Duccio miał trudności z zarządzaniem finansami i organizacją własnego życia. Jeden z jego pierwszych konfliktów z władzami miał miejsce w 1280 roku. W księgach nie wspomniano istoty konfliktu, jednak Duccio musiał zapłacić grzywnę w wysokości 100 lirów, co było sumą niemałą i wskazuje na poważne zatargi. Dla porównania, w 1302 roku włoski malarz odmówił udziału w działaniach wojennych, za co został ukarany grzywną w wysokości jedynie 18 lirów. Duccio di Buoninsegna był człowiekiem zuchwałym, a czasem i bezczelnym. W 1289 roku odmówił złożenia przysięgi lojalności dowódcy ówczesnej policji. Najdziwniejszy zapis kary, jaką nałożono na malarza dotyczył... uprawiania magii, jednak w tamtych czasach nie było to uznawane za duże przestępstwo. Było tego dużo więcej, niemniej jednak jego talent artystyczny wystarczył, aby przyćmić jego brak organizacji i skandaliczne zachowania obywatelskie. Duccio di Buoninsegna stał się sławny już za życia. W XIV wieku uznano go za jednego z najbardziej szanowanych malarzy Sieny. Lata, w których Duccio nie pojawia się w księgach sieneńskich, przypuszczalnie spędził podróżując do Paryża, Asyżu i Rzymu. Co do jego prywatnego życia w niektórych dokumentach pojawiają się informacje o żonie i siedmiorgu dzieci. Podobno ze względu na długi, rodzina wyrzekła się go zaraz po jego śmierci w 1318-1319 roku.

Działalność artystyczna

Duccio di Buoninsegna został uznany za „ojca malarstwa sieneńskiego”. Był założycielem szkoły sieneńskiej, której tradycje przetrwały do 1650 roku! Obok Buoninsegni, przedstawicielami byli jego uczeń, Simone Martini oraz Lippo Memmi, bracia Pietro i Ambrogio Lorenzetti, Domenico i Taddeo di Bartolo, Sassetta i Matteo di Giovanni. Jeśli chodzi o to, u kogo Duccio uczył się sztuki malarskiej, to ponad wszelką wątpliwość podejrzewa się Cimabue. Jednak pojawiają się dość uparte głosy, że mógł także podróżować do Konstantynopola, gdzie uczył się malarstwa u mistrzów sztuki bizantyjskiej. Niewiele też wiadomo o jego karierze malarskiej przed rokiem 1278. W tym roku za to, mając niewiele ponad 20 lat, namalował dwanaście okładek ksiąg rachunkowych. Główną istotą jego twórczości było pragnienie odnowienie języka artystycznego wykraczającego poza tradycje malarstwa bizantyjskiego, które w jego czasach zdominowało sztukę Sieny. Dzięki niebywałej delikatności i talentowi, potrafił zręcznie połączyć „stare” z „nowym”. Uważa się, że najwcześniejszy okres twórczości Duccio di Buoninsegna był szczególnie liryczny i że w tym czasie namalował jedno z najwspanialszych swoich dzieł „Madonna Crevole”. Na pierwszy rzut oka wygląda ona jak zwykła bizantyńska ikona. Jednak od typowego malarstwa ikonowego wyróżnia ją gra świateł odmalowana na twarzy, nietypowy gest dziecka i obecność subtelnie nakreślonych aniołów umieszczonych w rogach. Te elementy sugerują, iż jest to coś więcej niż religijna ikona.

Duccio di Buoninsegna „Maestà” i „Madonna Rucellai”

Z ocalałych dzieł Duccia tylko dwa mogą być datowane z pewnością. Obydwa należały do publicznych zamówień miasta. Pierwszy obraz „Madonna Rucellai” został zamówiony w kwietniu 1285 roku i miał ozdobić kaplicę w Santa Maria Novella we Florencji. Ten obraz ołtarzowy wykonany został techniką tempery na desce. Nazwa wywodzi się od kaplicy Rucellai, gdzie przechowywano obraz aż do 1591 roku. Później dzieło wędrowało po różnych miejscach, a dziś możemy podziwiać je w Galerii Uffizi we Florencji. Dzieło przedstawia Matkę Boską oraz małego Chrystusa. Ikonografia tego obrazu jest bardzo nietypowa dla dotychczasowego podejścia, bowiem tron Madonny podtrzymują anioły. Całość utrzymana jest w typowo gotyckim blasku, a złota obwódka sukni Maryi była całkowitą innowacją. Kompozycję otaczają małe medaliony z wizerunkami świętych. Choć obraz jest bardzo podobny do dzieła Cimabue „Maestà” to bez wątpienia jego autorem był Duccio. Długo toczono spór na temat jego autorstwa, jednak istnieje dokument, w którym bractwo Marii Panny z Santa Maria Novella zamówiło dzieło właśnie u Buoninsegni. Drugie datowane dzieło Duccio di Buoninsegna „Maesta” ukończone zostało w czerwcu 1311 roku. Obraz zamówiono na główny ołtarz katedry w Sienie w 1308 roku. Prace nad nim trwały dość długo, jednak jest to dzieło monumentalne i majestatyczne. To poliptyk, w którym przedni panel przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem na tronie w otoczeniu świętych i aniołów. Podstawa nastawy ołtarzowej opatrzona jest scenami z dzieciństwa Jezusa. Rewers stanowią 43 sceny z życia Chrystusa i jego świętej Matki. Z ołtarza wprost emanuje gotycki styl, choć artysta czerpał zdecydowaną inspirację z dzieł bizantyjskich. Świadczą o tym symetryczny układ, sztywne pozy postaci oraz złote tło. W kronikach z XIV wieku napisano o nim: „to najpiękniejszy obraz, jaki kiedykolwiek widziano i wykonano”. Być może obecnie można się z tym spierać, jednak nie zmienia to faktu, że jest to dzieło wybitne, natchnione, mistyczne i pełne majestatu. To świadectwo tego, jak wielkim i niezwykłym artystą był Duccio di Buoninsegna.

Źródło obrazu Duccio di Buoninsegna „Maesta”: https://pl.wikipedia.org/wiki/Maest%C3%A0_(poliptyk_Duccia_di_Buoninsegni)#/media/Plik:Maest_0_duccio_1308-11_siena_duomo.jpg