Fra Angelico – błogosławiony wśród malarzy

Braciszek Anielski

Fra Angelico, a właściwie Guido da Pietro, urodził się w Mugello, około roku 1400. Dokładna data urodzenia nie jest nam znana, Można ją ująć, jak podają różne źródła, w dość szerokie widełki czasowe – 1387-1400. Dość jednak wiedzieć, iż już od młodzieńczych lat rozwijał talent malarski. Pociągnięcia pędzla szlifował we Florencji, mieście, które było jednym z filarów włoskiej sztuki renesansu. W wieku 20 lat usłyszał głos powołania i wstąpił do zakonu dominikanów. Tam przybrał imię Jan z Fiesole. Początkowo malował anioły, stąd jego przydomek Fra Angelico – w tłumaczeniu Braciszek Anielski. Tematyka religijna w malarstwie była obecna już na wiele lat przed urodzeniem tego malarza epoki renesansu. Przyjęcie ślubów zakonnych nie stanęło na przeszkodzie w rozwijaniu umiejętności malarskich. W sposób niezwykły zaadaptował dla siebie malarstwo religijne. Z biegiem czasu kunszt jego dzieł i blask talentu obiegły całe Włochy. Zaowocowało to podróżami do różnych kościołów i świątyń, którym to jego dzieła dodawały nie tylko świetności, ale i świętości.

Malarz włoskiego renesansu – życie klasztorne

Jak wspominaliśmy wyżej, mając 20 lat, Fra Angelico usłyszał w sobie głos Boga. Zawiódł go on wprost do zreformowanego konwentu dominikanów w mieście Fiesole, w regionie Toskanii, we florenckiej prowincji. Około 1420 roku otrzymał od założyciela tegoż zakonu, Jana Dominici, zakonny habit. Nadano mu imię Jana z Fiesole. Święcenia kapłańskie przyjął w 1425 roku. Kiedy wstąpił do zakonu, jak podają źródła, wraz z bratem Fra Benedetto da Fiesole, nie wyrzekł się swojego talentu, a pragnął łączyć artystyczny dar z głoszeniem Bożych przekazów. Początkowo, w klasztorze, wraz z bratem ilustrowali zakonne mszały, śpiewniki i inne manuskrypty. Jednak malarstwo, mamy tu na myśli malarstwo chrześcijańskie, dawało mu zdecydowanie większe możliwości. W swojej działalności kościelnej dwa razy pełnił funkcję wikariusza, a raz przeora. Jako zakonnik był człowiekiem bardzo pokornym, skromnym, obowiązki klasztorne wypełniał niezwykle sumiennie. Był wyjątkowo pracowity. Według wybitnego historyka sztuki, Giorgio Vasariego, każdy akt tworzenia poprzedzał modlitwą. Bez tego nie zaczynał malować. Dlatego też wszystkie jego dzieła okraszone są niejako jasnym, boskim patronatem. Jednoczesna praca w klasztorze, studia nad Pismem Świętym a także nieustanne praktykowanie malarstwa, zaowocowały wieloma zleceniami od ówczesnych możnych Kościoła katolickiego.

Konwent świętego Marka we Florencji – najwspanialsze dziedzictwo Fra Angelico

Kościół świętego Marka we Florencji to przepiękny pomnik błogosławionego Jana z Fiesole. Pomnik, który wzniósł sobie sam, jednak nie ku swojej czci, a ku czci Boga. Ale cóż, śmiało można powiedzieć, że pozostawił po sobie monument, którego w lepszy sposób nie wyrzeźbiłby żaden mistrz dłuta. W tym miejscu dał prawdziwe świadectwo swojego talentu, ale i pobożności. Pierwszym ważnym dziełem Fra Angelico w tym miejscu była seria 40 fresków, wymalowanych w celach zakonnych. W stanie spływającej na niego boskiej łaski, ozdobił ich ściany scenami z życia Jezusa Chrystusa i Maryi. Kontemplacje mnichów w obecności tych pięknych fresków, były zdecydowanie bardziej głębokie i święte. Kilka z nich to „Noli me tangere” w celi nr 1, „Koronacja Maryi” w celi nr 9, „Hołd Trzech Króli” w celi nr 39, czy „Ukrzyżowanie” w celi nr 4.

W Konwencie Św. Marka Fra Angelico namalował także techniką tempery obraz ołtarza głównego. W centrum tego obrazu znajduje się Matka Boska z Dzieciątkiem. Otaczają ją święci i aniołowie, którzy oddają im hołd. Zastosowana kolorystyka jest typowo „królewska”. Złoto, czerwień oraz błękit – te barwy nadają obrazowi święty, pełen mistyki charakter. Na uwagę zasługuje również fresk „Zwiastowanie”, który powstał u szczytu schodów, wiodących na pierwsze piętro tegoż klasztoru. Niezwykle kunsztownie wykonany fresk zawiera inskrypcję, mówiącą o tym, aby każdy kto go mija, odmówił ciche „Zdrowaś Maryjo”.

Nie tylko San Marco

Dziś w części wspomnianego klasztoru wydzielono osobne Muzeum Św. Marka, które odwiedzają nie tylko tłumy wyznawców religii katolickiej, ale także amatorów sztuki włoskiej. Ale dzieła tego malarza epoki wczesnego renesansu podziwiać można nie tylko we Włoszech. Dość wymienić paryski Luwr, który w swoich zbiorach posiada takie dzieła jak: „Męczeństwo świętych Kosmy i Damiana”, „Ukrzyżowanie ze św. Dominikiem” a także „Koronacja Dziewicy”. W National Gallery w Londynie można zaś podziwiać skrzynię, służącą jako podstawę nawy ołtarzowej z kościoła św. Dominika w Fiesole. Przedstawia ona zmartwychwstałego Chrystusa w otoczeniu świętych i aniołów. Do Stanów Zjednoczonych zaś zawędrowały takie dzieła Fra Angelico jak: „Pokłon Trzech Króli” (National Gallery, Waszyngton) czy „Śmierć i Wniebowzięcie Najświętszej Dziewicy” (Boston). To oczywiście tylko część dzieł błogosławionego Jana z Fiesole, które można podziwiać w muzeach. A jeśli przypadkiem znajdziemy się w Berlinie, Dublinie czy Madrycie to warto wpisać w wyszukiwarkę frazę „Fra Angelico” i skierować swoje kroki do właściwej galerii.

Płaczące anioły i beatyfikacja

Fra Angelico w trakcie swej zakonno-twórczej działalności, otrzymał wiele propozycji od władz kościelnych. Dość wspomnieć o dziełach, które stworzył w Kościele św. Piotra w Rzymie, w Pałacu Watykańskim, czy w katedrze w Orvieto. Dużo podróżował, jednak ostatnie lata życia spędził w Rzymie. Tam też 18 lutego 1455 roku zmarł. Pochowany został w konwencie Santa Maria sopra Minerva. Krąży legenda, iż po śmierci Braciszka Anielskiego zadziała się rzecz niesłychana. Ten autor wielu dzieł o tematyce anielskiej, otrzymał hołd od wszystkich aniołów, które wyszły spod jego pędzla. Mianowicie po jego śmierci po policzku każdego anioła z jego obrazów, miała spłynąć prawdziwa łza. Jak było naprawdę, tego się nie dowiemy. Jednak ta legenda daje nam poczucie należytego hołdu, oddanego temu malarzowi religijnemu.

Jednak to nie wszystko. W roku 1982 Papież Jan Paweł II ogłosił dominikanina błogosławionym Kościoła katolickiego. Nadał mu także patronat nad artystami i historykami sztuki.

Źródło ilustracji "Ołtarz św. Marka" : https://en.wikipedia.org/wiki/Fra_Angelico#/media/File:Fra_Angelico_-_San_Marco_Altarpiece_-_WGA00509_02.jpg