Henri Toulouse-Lautrec i pamiątki z Montmartre'u

Trudny start

Henri Marie Raymond de Toulouse-Lautrec-Monfa urodził się 24 listopada 1864 roku w regionie Midi-Pyrenees we Francji. Jego rodzice, Alphonse Charles i Adele Zoe byli kuzynostwem, oboje pochodzili z tej samej rodziny Toulouse-Lautrec'ów. Małżeństwa tego typu były w tej familii na porządku dziennym – w ten sposób strzeżono majątku potomków francuskiego hrabiostwa... Niestety, taki incest miał ogromny wpływ na zdrowie dzieci. Henri urodził się z genetyczną wadą kości, zaś jego brat zmarł, mając zaledwie rok. Ta tragedia doprowadziła do rozstania rodziców. Henri zamieszkał wtedy z matką w Paryżu. Jednak, z uwagi na obawy o zdrowie chłopca, ponownie przenieśli się na wieś. Adele woziła go do uzdrowisk, konsultowała z lekarzami. Henri miał bardzo słabe kości – w wieku 13 lat złamał prawą, a rok później lewą kość udową. Żadna z nich nie zrosła się prawidłowo. Później jego nogi przestały rosnąć, przez co ciało miało zaburzone proporcje. Rozwinął tułów wielkości dorosłego człowieka, zachowując nogi dziecka. Słynny malarz mierzył zaledwie 142 cm.

Problemy zdrowotne miały ogromny wpływ na rozwój artystyczny Lautreca już w wieku nastoletnim. Miało to związek z tym, że chłopiec był fizycznie niezdolny do udziału w wielu zajęciach i aktywnościach, poza tym niespecjalnie lubił wychodzić z domu. Cały wolny czas spędzał na rysowaniu i malowaniu.

Powrót do Paryża

W końcu jednak Henri Toulouse-Lautrec przezwyciężył społeczną fobię i zdecydował się wyjechać do Paryża. W 1872 roku zapisał się do słynnego Liceum Fontanes (obecnie Liceum Condorcet). Pod koniec 1882 roku trafił do pracowni Leona Bonnata. Jednak mistrzowi nie przypadł do gustu styl Lautreca. Bonnat potępiał wszelkie odchylenia od zasad akademickich, a trzeba przyznać, że dzieła, które przedstawiał nauczycielowi Henri Toulouse zdecydowanie wychodziły poza te sztywne ramy. Jego prace spodobały się jednak innemu malarzowi – Fernandowi Cormonowi, który zaproponował młodemu artyście dołączenie do jego studia.

Na początku lat 80. XIX wieku Cormon cieszył się chwilą sławy, a jego pracownia przyciągała takich artystów jak Vincent van Gogh czy Emile Bernard. W jego studiu Toulouse-Lautrec miał dużą swobodę w rozwijaniu osobistego stylu. O tym, że Cormon aprobował prace swojego ucznia, świadczy fakt, że to właśnie Henri Toulouse pomógł mu zilustrować wydanie dzieł Victora Hugo. Ostatecznie jednak rysunki Toulouse-Lautreca nie zostały wykorzystane do tego projektu.

Następnie Henri Toulouse-Lautrec wynajął własny warsztat w słynnej dzielnicy Paryża – na Montmartre. Zajmował się głównie wykonywaniem portretów przyjaciół. Wśród nich możemy wymienić „Portret hrabiny Adèle de Toulouse-Lautrec w zamku Malromé”, „Młody robotnik w Céleyran”, „Portret Emile’a Bernarda”, czy „Portret Vincenta van Gogha”.

Noce na Montmartre

W ten sposób w połowie lat 80. XIX wieku Toulouse-Lautrec rozpoczął swoją trwającą całe życie współpracę z bohemą Montmartre. Kawiarnie, kabarety, artyści i artystki tej części Paryża zafascynowały go i doprowadziły do pierwszego posmakowania publicznego uznania. Malował portrety najpopularniejszych członków cyganerii. W 1885 roku Lautrec zaczął wystawiać swoje prace w kabarecie francuskiego piosenkarza Aristide Bruanta o nazwie „Mirliton”. To również przyczyniło się do rozpowszechnienia twórczości utalentowanego rysownika. W tym samym czasie Henri Toulouse poznał młodą artystkę Suzanne Valadon. Portretował ją kilkakrotnie (m.in. „Portret Suzanne Valadon” znany również jako „Puder ryżowy”). Mówiło się, że byli kochankami, jednak ich związek nigdy nie został oficjalnie ogłoszony, ani tym bardziej zalegalizowany. Po rozstaniu w 1888 roku kobieta próbowała podobno popełnić samobójstwo.

Od 1889 roku Toulouse-Lautrec regularnie wystawiał swoje prace na Salonie Niezależnych. W 1890 roku podczas bankietu na XX wystawie w Brukseli wyzwał na pojedynek artystę Henri de Groux, który krytykował prace van Gogha. Groux przeprosił, a pojedynek nigdy się nie odbył.

Toulouse-Lautrec – plakaty

Francuski artysta szczególnie lubował się w sztuce litografii i rysunku. Jego plakaty przyniosły mu największą sławę. Obecnie weszły one na stałe do kultury masowej i stały się motywem wielu pamiątek, dostępnych na paryskich straganach.

Lautrec starał się uchwycić efekt ruchu postaci za pomocą całkowicie oryginalnych środków. Na przykład współczesny mu Edgar Degas (którego prace wraz z japońskimi rycinami miały na malarza ogromny wpływ) wyrażał ruch, starannie oddając anatomiczną budowę kilku blisko zgrupowanych postaci. Z kolei Toulouse-Lautrec stosował swobodnie poprowadzoną linię i kolor, które same w sobie wyrażały ideę ruchu. Linie nie były związane z tym, co anatomicznie poprawne. Kolory były intensywne, a zestawienia generowały pulsujący rytm. Artysta naruszał zasady perspektywy, aby umieścić postaci w aktywnej, niestabilnej relacji z otoczeniem. Powszechnym zamysłem Toulouse-Lautreca było takie ukazanie bohaterów swoich dzieł, aby ich nogi nie były widoczne. Choć doszukiwano się w tym zabiegu reakcji na własną, niedoskonałą fizjonomię, w rzeczywistości artysta dzięki niemu wyeliminował specyficzny ruch, który następnie mógł zostać zastąpiony istotą ruchu. W rezultacie powstała sztuka tętniąca życiem i energią, która w swojej formalnej abstrakcji i ogólnej dwuwymiarowości zapowiadała zwrot ku szkołom fowizmu i kubizmu w pierwszej dekadzie XX wieku.

Najsłynniejsze plakaty Toulouse-Lautreca to „Moulin Rouge”, „Ambasadorowie”, „Japońska kanapa”, „Jane Avril w Jardin de Paris”, „La Revue blanche”.

Tragiczny koniec i pośmiertny sukces

Henri Toulouse-Lautrec był częstym bywalcem domów publicznych. Być może z racji swojej niepełnosprawności szukał pocieszenia w ramionach prostytutek... Prawdopodobnie podczas jednej z takich przygód nabawił się kiły, która osłabiła wyjątkowo jego i tak wątłe zdrowie. Ostatnie lata życia artysta spędził w sanatorium, gdzie zmarł 9 września 1901 roku. Miał zaledwie 36 lat.

Lautrec jest dziś wyjątkowo cenionym artystą. Na aukcji w 2005 roku w domu aukcyjnym Christie's jego wczesny obraz „Praczka” został sprzedany za 22,4 miliona dolarów. Był to wówczas aukcyjny rekord.

Źródło plakatu Henri Toulouse-Lautrec „Moulin Rouge”: https://pl.wikipedia.org/wiki/Henri_de_Toulouse-Lautrec#/media/Plik:Lautrec_moulin_rouge,_la_goulue_(poster)_1891.jpg