Joseph Wright of Derby – malarz rewolucji przemysłowej

XVIII wiek obfitował w wiele przełomowych wydarzeń, a jednym z najważniejszych był początek rewolucji przemysłowej. W Anglii i Szkocji rozpoczął się zakrojony na wielką skalę proces postępu technicznego oraz rozwoju przemysłu i nauki. Nieustanne zmiany, połączone z duchem oświecenia, miały ogromny wpływ nie tylko na życie tysięcy ludzi, ale również na sztukę. Szczęśliwie dla współczesnych, dokumentacją tych procesów (w artystycznej formie) zajął się wybitny malarz, Joseph Wright.

Krótka biografia

Joseph Wright urodził się 3 września 1734 roku w Derby. Większość życia spędził w tym właśnie mieście i to jemu zawdzięcza swój przydomek. Pochodził z zamożnej rodziny, niezwiązanej z malarstwem. Decydując się na studia artystyczne, wyjechał do Londynu, gdzie pod czujnym okiem wybitnego portrecisty Thomasa Hudsona szlifował swoje umiejętności. Bardzo możliwe, że to właśnie pod wpływem nauczyciela Wright szczególnie upodobał sobie tworzenie portretów, które przyniosły mu uznanie w artystycznych kręgach. Po ukończeniu studiów drogi obojga malarzy ponownie się przecięły – Wright zatrudnił się jako asystent Hudsona w Londynie.

W latach 1768-1771 przebywał w Liverpoolu, skupiając się głównie na tworzeniu portretów.

Można przypuszczać, że rok 1773 był przełomowy dla artysty. Wstąpił w związek małżeński z Ann Swift, a chwilę później, wraz z małżonką oraz dwoma przyjaciółmi wyruszył w podróż do Włoch. Słoneczna Italia nie zdołała jednak na dobre oczarować malarza, powrócił on do ojczyzny i osiadł w miejscowości Bath. Po kilkunastu miesiącach postanowił powrócić do Derby, gdzie pozostał aż do śmierci – zmarł 29 sierpnia 1797 roku.

Pejzaże, portrety a nade wszystko myśl techniczna

Joseph Wright of Derby zasłynął jako genialny portrecista, ale równie chętnie malował pejzaże. Do perfekcji opanował posługiwanie się światłocieniem, czyniąc z tej techniki swój znak rozpoznawczy. Zalicza się go do grona artystów, którzy w swoich pracach wykorzystują również efekt tenebryzmu – stylu kompozycji, mającego na celu uchwycenie gwałtownego kontrastu pomiędzy ciemnymi a jasnymi barwami.

Wright tworzył w dobie niezwykłego postępu technologicznego i żywo się nim interesował. Z czasem w jego twórczości zaczęło pojawiać się coraz więcej motywów związanych z nauką, wynalazkami czy eksperymentami. Wpływ na to miał również fakt, że dwoma ważnymi mecenasami Wrighta byli aktywnie działający przedsiębiorcy: Richard Arkwright oraz Josiah Wedgwood. Czas rewolucji przemysłowej to nie tylko imponujący rozwój techniki ale również nauki. Odejście od niezachwianej wiary w Boga w kierunku badań czy formułowania teorii filozoficznych widoczny jest także w obrazach artysty.

Cechy wyróżniające w malarstwie

Joseph Wright of Derby był mistrzem światłocienia. Dzięki perfekcyjnemu wręcz opanowaniu tej techniki jego obrazy charakteryzuje niepowtarzalny rys. Wright często przedstawia w swoich pracach motyw świeczki – świetnym przykładem będą tutaj tytuły „Eksperyment na ptaku w pompie powietrznej” oraz „Filozof wykładający na Orrery”. Inny rodzaj oświetlenia zastosował malarz w obrazie ”Alchemik odkrywający fosfor”. Tutaj również światło stanowi najważniejszy element pracy, ale jest efektem wynalazku – wiekowy alchemik w ramach eksperymentu odkrywa fosfor, który oświetla jego zdumioną twarz. Zabawę światłem widać również we wcześniejszych obrazach artysty takich jak „Penelopa prująca całun”. Oświetlenie centralnej części obrazu przez źródło niewiadomego pochodzenia sprawia, że obraz zyskuje na subtelności oraz tajemniczości. Jednym z pierwszych dzieł, w których artysta zaczął z pełną świadomością eksperymentować ze światłem był „Model systemu słonecznego”. Od tego czasu Wright coraz śmielej i chętniej podejmował próby uchwycenia gry jasności i cieni, do perfekcji opanowując technikę chiaroscuro która, w odróżnieniu od światłocienia, kładzie jeszcze większy nacisk na różnice w natężeniu światła.

Artysta kompletny, choć zapomniany

Z całą pewnością Joseph Wright z Derby był malarzem, którego sztuka zasługuje na uznanie. Miał to szczęście, że został doceniony i dostrzeżony przez krytyków oraz mecenasów za życia. Gdyby nie fakt, że tworzył w czasach rewolucji przemysłowej, zapisałby się w pamięci jako świetny portrecista oraz malarz krajobrazów. Jednak to dzięki obrazom ilustrującym ducha oświecenia oraz postępu technologicznego, Wright stał się na szerszą skalę rozpoznawalny. Niestety, współcześnie twórczość malarza znana jest głównie studentom studiów artystycznych bądź krytykom sztuki. Pomimo wielu talentów nie udało mu się przebić do czołówki artystów wybitnych, których nazwiska są powszechnie znane i wymieniane jednym tchem.

Dziś mówimy o nim jako artyście, który na płótnach uchwycił ducha rewolucji. Jego liczne prace stanowią doskonałe studium postępu, który rozpoczął się w XVIII wieku. Większość jego prac (ponad 300) można oglądać dziś w Derby Museum and Art Gallery, jego rodzinnym mieście.

Źródło obrazu Joseph Wright of Derby „Eksperyment na ptaku w pompie powietrznej”: https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Wright_of_Derby#/media/File:An_Experiment_on_a_Bird_in_an_Air_Pump_by_Joseph_Wright_of_Derby,_1768.jpg