Malarze baroku - najsłynniejszy wśród Teniersów

Choć niektórzy twierdzą, iż w obliczu wielkiego talentu pochodzenie nie ma żadnego znaczenia, to jednak cudowne dziecko wychowywane w rodzinie artystów ma zdecydowanie łatwiejszy start. W takim domu, wypełnionym zapachami farb olejnych i werniksu, wychowywał się David Teniers II, słynny malarz flamandzki okresu baroku. Oprócz Davida, najmłodszego dziecka malarza Davida Teniersa I, sztuką zajmowali się także jego stryj Julien Teniers I, siostrzeniec Jan van Kessel Starszy, bracia Julien II, Abraham oraz Theodor. David Teniers II ożenił się w 1637 roku z Anne Breughel, która wywodziła się również z rodziny artystów – jej ojcem był malarz Jan Breughel Aksamitny. Cóż, można powiedzieć, iż ten flamandzki malarz już od momentu urodzenia był skazany na sukces.

Pędzel zamiast smyczka

Urodził się w 1610 roku w Antwerpii. Malarstwa uczył się od ojca. W 1632 roku wstąpił do gildii, zrzeszającej artystów. Nosiła ona nazwę bractwa świętego Łukasza i jednoczyła nie tylko malarzy, ale także introligatorów, rzeźbiarzy, złotników oraz innych „rzemieślników” sztuki. Przyłączenie się do bractwa było możliwe ze względu na tytuł mistrzowski, który otrzymał w tym samym roku. Była to nobilitacja w pełni zasłużona, bowiem David Teniers II był wyjątkowo utalentowany oraz wszechstronny. Różnorodność jego obrazów olejnych łatwo zauważyć zestawiając choćby niewielki fragment spośród niemalże 2000 dzieł, które stworzył w trakcie całego swego życia. Interesujący jest fakt, iż David Teniers był nie tylko uzdolniony plastycznie, ale także muzycznie. Grał na skrzypcach. Pokora wobec harmonii, nut, tempa, jaką nadaje znajomość zasad muzyki, pozwoliła artyście na bardziej dogłębne wyrażanie świata poprzez obraz. Ta szeroka perspektywa jaką daje wiedza muzyczna, pozwoliła mu na jeszcze lepsze wyrażanie świata poprzez obrazy. Angażując wszystkie swoje zmysły, mamy wrażenie, że z niejednego jego obrazu płynie cicha, harmonijna melodia.

Malarstwo rodzajowe Teniersa

Jak już wspominaliśmy, David Teniers II był malarzem wszechstronnym. Nie ograniczał się do jednej tematyki. Wśród jego dzieł znajdziemy zarówno pejzaże, portrety, martwe natury, sceny rodzajowe, obrazy o tematyce religijnej czy mitologicznej, Zatrzymajmy się przez chwilę nad scenami rodzajowymi, które pozostawił po sobie ten słynny malarz flamandzki. Malarstwo rodzajowe charakteryzuje się tym, iż przedstawia najprostsze sceny z życia różnych warstw społecznych. Teniers najchętniej malował chłopów, ludzi prostych, najczęściej wiejskiego pochodzenia. Styl jakim się posługiwał nadawał postaciom blasku, godności, sprawiał, że odbiorca epatował sympatią do przedstawionych scenek i jej uczestników. Tego typu malarstwo dawało nieograniczone niemal pole do popisu. Malarz przedstawiał zatem festyny i jarmarki („Wieśniacy świętujący dwunastą noc”, „Wielki wiejski kiermasz z dwiema tańczącymi parami”, „Kiermasz flamandzki”), gry towarzyskie („Taniec chłopski przed gospodą”, „Wieśniacy grający w kule”), proste codzienne czynności („Staruszka obierająca gruszki”, „Palący fajkę”), czy scenki skupione bardziej na wnętrzach („W gospodzie”, „W stajni”, „Wnętrze kuchni”) i wiele, wiele innych. Nie wszyscy malarze epoki baroku zajmowali się tak głęboko tematami społeczeństwa niższych klas. Za to Teniers robił to z dużym upodobaniem i łaskawością. W bohaterach obrazów nie widać biedy, raczej radość z prostego życia i zwykłych czynności, wypełniających ich barwny, chłopski żywot.

Małpy Teniersa

W przypadku twórczości barokowego mistrza niewybaczalnym grzechem byłoby nie wspomnieć o serii obrazów z gatunku singeries. Termin wywodzi się z języka francuskiego i oznacza „małpowanie, małpie grymasy”. I tu jest pies, a może raczej małpa, pogrzebana. Bohaterami obrazów były, jak łatwo się już domyślić, człekokształtni przedstawiciele królestwa zwierząt, umieszczeni jednak w nietypowym dla siebie otoczeniu. Cała zabawa tego gatunku w malarstwie polegała na alegorii. Małpy przedstawiane były jako ludzie, w codziennych, „ludzkich” sytuacjach. Przekaz jaki niosły ze sobą te dzieła był prosty – wyśmiać ludzką głupotę, wyszydzić bezmyślne zachowania, niegodne gatunku ludzkiego. Wśród „małpich” płócien autorstwa Teniersa znajdziemy takie tytuły jak „Małpy w kuchni”, „Małpi malarz” czy „Małpi bankiet”.

„To i jeszcze więcej”

W krótkim artykule nie sposób ująć wszystkich dzieł i zasług Teniersa. Dlatego wspomnijmy chociaż słowem jeszcze o kilku obszarach jego działalności. Pierwsze to tzw. malarstwo gabinetowe, obrazy w obrazach. Płótna przedstawiały bowiem wnętrza galerii zamożnych osobistości, w przypadku Teniersa – arcyksięcia Leopolda Wilhelma Habsburga. David Teniers namalował serię 10 obrazów, przedstawiających artystyczne zbiory tego namiestnika Niderlandów. To obrazy wyjątkowo wymagające i żmudne, bowiem przedstawiały nie tylko wnętrze samej galerii, ale co zdecydowanie trudniejsze, wszystkie zebrane tam dzieła sztuki. Co za tym idzie, malarz musiał skupić się na wiernym odwzorowaniu dzieł innych artystów! Do tej kolekcji należy m.in. obraz „Arcyksiążę Leopold Wilhelm w swojej galerii w Brukseli”.

Ten słynny artysta epoki baroku był także założycielem Akademii Sztuk Pięknych w Antwerpii, która w 1663 roku została uznana przez króla. Malarz został jej pierwszym dyrektorem. To również przyczyniło się do nadania mu tytułu szlacheckiego Teniers zmarł 25 kwietnia 1690 roku w Brukseli, pozostawiając po sobie niezwykły dorobek artystyczny, którego część przechowywana jest również w polskich zbiorach muzealnych.

Źródło obrazu "Małpy w kuchni": https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:David_Teniers_(II)_-_Apes_in_the_Kitchen_-_WGA22060.jpg