Mark Rothko – sukces imigranta

Zanim przejdziemy do biografii Rothko powiemy kilka słów na temat nurtu, w którym tworzył. Color field painting to tendencja w malarstwie amerykańskim XX wieku. Była ona jednym z prądów, powstałych w ramach szkoły nowojorskiej, znanej także jako ekspresjonizm abstrakcyjny. „Malarstwo barwnych płaszczyzn” na piedestale stawiało kolor. Barwa była jedynym słusznym nośnikiem ładunku ekspresji, traktowano ją jako podstawowy składnik ujęcia ruchu na płótnie. Proces twórczy był ściśle kontrolowany po to, aby efekt w postaci obrazu wywoływał w widzach konkretne emocje. Color field painting dążył do uchwycenia nieskończoności poprzez wyzbycie się konturu, kompozycji, precyzyjnej kreski. Zamiast tego płótna wypełniano jednolitymi plamami kolorów, które kładziono spokojnymi, szerokimi pociągnięciami pędzla.

Mark Rothko – biografia

Marcus Rothkowitz urodził się 25 września 1903 roku w Dyneburgu. Obecnie jest to miasto na Łotwie, wówczas znajdowało się jeszcze pod władzą Imperium Rosyjskiego. Jego ojciec był farmaceutą i intelektualistą, który zapewnił swoim dzieciom dobre wykształcenie. W obawach przed poborem do Carskiej Armii Rosyjskiej rodzina Rothkowitz wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Zmiana nazwiska na „Rothko”, choć nastąpiła dopiero w 1940 roku, miała związek z nasilającymi się ruchami antysemickimi – jednak na potrzeby wpisu będziemy używać jej już od teraz. Do USA najpierw wyjechał ojciec i starsi bracia Marcusa, a w 1913 roku dołączyła do nich matka, siostra Ellis i sam zainteresowany. Zamieszkali w Portland w stanie Oregon. Niestety, niedługo po przyjeździe ojciec zmarł na raka, pozostawiając rodzinę bez środków finansowych. Ta śmierć miała ogromny wpływ na młodego Rothko. Mark po tym, jak przez rok opłakiwał ojca w synagodze, poprzysiągł, że jego stopa więcej w niej nie postanie.

W 1913 roku Mark Rothko rozpoczął naukę w szkole, gdzie błyskawicznie przechodził z klasy do klasy. Był bardzo zdolnym uczniem. W wieku 17 lat ukończył z wyróżnieniem Lincoln High School w Portland. Rothko wykazywał silne tendencje aktywistyczne i angażował się w wiele spraw społecznych.

Rothko – studia na Yale

W 1921 roku Mark Rothko dostał się na Uniwersytet w Yale. Początkowo przyznano mu stypendium, z którego utrzymywał się na pierwszym roku. Niestety, wsparcie finansowe nie zostało przedłużone na kolejne lata. Młody artysta podejmował się zatem różnych prac, aby podreperować swój kruchy budżet. Pracował m.in. jako kelner oraz kurier. Mark Rothko był niezwykle dobrym obserwatorem, a przy tym miał w sobie żyłkę buntownika. Bardzo przeszkadzał mu nadęty ton szkoły w Yale. Wraz z przyjacielem założyli więc satyryczne pismo „The Yale Saturday Evening”, w którym naśmiewali się z burżujskiego nadęcia uczelni. Na niewiele się to jednak zdało, morale chłopca upadały z dnia na dzień, aż w końcu przyszły wielki malarz Mark Rothko postanowił porzucić studia i zająć się... w zasadzie chyba nie miał wtedy jeszcze na to pomysłu...

Początki kariery Rothko

Rothko doznał olśnienia, kiedy odwiedził znajomego w nowojorskiej szkole Arts Students League. Spojrzał na szkicujących zapamiętale studentów i jak sam stwierdził był to początek jego artystycznej drogi. Zapisał się do prywatnej nowojorskiej Szkoły Sztuk Pięknych i Stosowanych (dziś znana jak Parsons School of Design). Jednocześnie uczestniczył w kursach w Art Students League, prowadzonych m.in. przez wybitnego kubistę Maxa Webera. To właśnie pod jego wpływem młody malarz Mark Rothko zaczął postrzegać malarstwo jako narzędzie emocjonalnej i religijnej ekspresji.

Nowojorski klimat, liczne wystawy i wydarzenia kulturalne miały na Rothko wyjątkowo inspirujący wpływ. W 1928 roku udało mu się wystawić kilka swoich prac na studenckiej ekspozycji w Galerii Opportunity. Jego pierwsze obrazy, ukazujące sceny miejskie i wnętrza były wyjątkowo ekspresyjne, nastrojowe, choć może nieco mroczne. Mimo to zostały bardzo dobrze przyjęte przez krytykę. W tym czasie Rothko obracał się w artystycznych kręgach, w których poznał malarza Miltona Avery'ego. Artysta ten malował abstrakcyjnie, odrzucając realizm i nadając silne znaczenie kolorom. Nietrudno się domyślić, że stał się dla Rothko prawdziwym guru.

Rozwój stylu

Styl Rothko ewoluował na przestrzeni lat. Mówiąc o wczesnym okresie twórczości mamy na myśli lata 1924-1939. Powstały wówczas dzieła sztuki reprezentacyjnej, w której widać wpływ impresjonistów. Mark Rothko malował wtedy głównie sceny miejskie. W kolejnych latach, 1940-1950 da się zauważyć pewne tendencje przejściowe. Rothko przeżywał wówczas fascynację abstrakcją figuratywną. Jednocześnie zaczął tworzyć płótna z dużymi obszarami kolorów. Okres ten upłynął malarzowi pod znakiem wychodzenia z traum II wojny światowej i poszukiwania przez artystę nowego sposobu na wyrażenie tragedii.

W dojrzałej fazie twórczości Mark Rothko był już taki, jakim go znamy najbardziej – najczęściej malował prostokątne obszary koloru, mające na celu wywołanie silnych emocji, uchwycenie skrajności i dramatyzmu. Wierzył, że jego „barwne pola” będą oddziaływały na widza. W tym czasie malarz pozostawał pod dużym wpływem dzieł Nietzschego, Junga i Freuda. W 1956 roku powstało jedno z najsłynniejszych dzieł Rothko „Pomarańczowe, czerwone, żółte”.

Ostatnie lata życia malarza

Od 1958 do 1966 roku Rothko pracował z przerwami nad serią 14 ogromnych obrazów. Największe płótno miało ok. 3x5 metrów. Dzieła zostały umieszczone w kaplicy w Houston w Teksasie, po śmierci artysty nazwanej Kaplicą Rothko. Dzieła te były wirtualnymi monochromami ciemnych brązów, czerwieni i czerni. Ich posępna intensywność ujawniała głęboki mistycyzm późniejszych lat życia Rothko. Na początku 1968 roku zdiagnozowano u artysty tętniaka aorty. Jednak Rothko ignorował zalecenia lekarza i wiódł intensywne życie malarza, niestroniącego od alkoholu i papierosów. Jedyne zalecenia jakie wziął sobie do serca to nie malować wielkowymiarowych obrazów, większych niż metr wysokości. Wtedy to Rothko zwrócił uwagę na mniejsze formaty i zainteresował się techniką farb akrylowych.

Pod koniec życia Mark Rothko namalował znany cykl obrazów „Czarny na szarościach”, przedstawiających jednolicie czarny prostokąt nad szarym prostokątem. W ponurości palety tych płócien po latach doszukiwano się zapowiedzi samobójstwa artysty. 25 lutego 1970 roku asystent malarza znalazł go w kałuży krwi w jego mieszkaniu. Rothko przedawkował barbiturany i przeciął sobie tętnicę w prawym ramieniu. Choć nie zostawił listu pożegnalnego, dość głośno mówiło się o jego problemach z depresją. Doszedł do tego stan fizycznej choroby oraz przeświadczenie, że został już całkowicie zapomniany. Gdyby tylko wiedział, że po latach ktoś zapłaci prawie 200 milionów dolarów za jeden z jego obrazów...

Źródło obrazu Mark Rothko „No. 6”: https://en.wikipedia.org/wiki/No._6_(Violet,_Green_and_Red)#/media/File:No._6_(Violet,_Green_and_Red).jpg