Migdałowe oczy dam
Niedoceniany za życia, zmarł na gruźlicę w wieku zaledwie 35 lat. Amedeo Modigliani to niewątpliwie jedna z najbarwniejszych postaci paryskiej bohemy początków XX wieku. Nie tworzył w żadnym znanym, konkretnym stylu. Jego obrazy były wyjątkowe i niepowtarzalne. Patrząc na takie dzieła jak „Portret Beatrice Hastings przed drzwiami”, „Portret Jeanne Hébuterne”, „Żydówka”, „Kobieta w kapeluszu”, „Akt siedzący na kanapie” nie mamy wątpliwości, że ich autorem jest Amedeo Modigliani.
Modigliani - biografia
Amedeo Modigliani urodził się 12 lipca 1884 roku w Livorno we Włoszech w żydowskiej rodzinie. Był najmłodszym dzieckiem Eugenie Spinozy i Flaminio Modiglianiego. Małżonkowie utrzymywali się z handlu surowcami opałowymi (drewno, węgiel), niestety, ich branżę dotkliwie doświadczył panujący wówczas we Włoszech kryzys ekonomiczny. Z tego powodu matka Amedeo zaczęła dorabiać, tłumacząc dzieła literackie, dzięki czemu Modigliani już od najmłodszych lat mógł zetknąć się ze sztuką, choć na razie w formie pisanej. Miało to na niego duży wpływ, wszak powiedzenie „czym skorupka za młodu...” ma w sobie wiele racji. Amedeo był chłopcem chorowitym, często miewał problemy z płucami. W wieku 14 lat zachorował na tyfus. Legenda mówi, że to właśnie wtedy Modigliani doznał oświecenia. Majacząc w wysokiej gorączce, oświadczył matce, że malarstwo jest jego powołaniem. Edukacja młodego adepta pędzla i sztalugi obejmowała nauki u Guglielmo Micheli oraz Gino Romiti w rodzimym Livorno. Na początku 1901 roku wyjechał z przyjacielem do Florencji, gdzie zapisał się do szkoły rysowania aktów oraz na własną rękę zajął się studiowaniem sztuki renesansu. Od 1903 do 1906 roku Amedeo Modigliani mieszkał w Wenecji. Tam także studiował wymagającą sztukę malowania ludzkich postaci, tym razem w Instytucie Sztuk Pięknych. Mówi się, że w trakcie „okresu weneckiego”, malarz Modigliani często brał udział w seansach spirytystycznych. Włoskie środowisko artystyczne to było jednak za mało dla libertyńskiej duszy artysty. Na początku 1906 roku zatem Amedeo Modigliani przeprowadził się do Paryża, by spędzić tam kolejne lata życia...
„Na paryskim bruku”
Powiew paryskiej awangardy uderzył w nozdrza Włocha z potężną siłą. Początek XX wieku to okres narodzin i niebywałego rozwoju nowych nurtów w sztuce. Amedeo Modigliani niedługo od przybycia do stolicy Francji, zamieszkał w artystycznej dzielnicy Montmartre. Chodził na wykłady do liberalnej (konkurencyjnej w stosunku do surowej Ecole des Beaux Arts) Akademii Colarossiego. Hulaszczy tryb życia powodował brak pieniędzy, czasem skrajną nędzę, częste przeprowadzki i nieco tułaczy tryb życia. Często w zamian za czynsz malarz płacił swoimi pracami. Amedeo Modigliani obrazy wystawiał dość często w Salonie Niezależnych, wystawie, która od 1884 roku funkcjonowała jako protest przeciwko oficjalnym paryskim Salonom. Te finansowane były przez rząd i oceniane przez surowe oko członków tamtejszej Akademii, do czego awangardowi artyści odnosili się bardzo nieprzychylnie. Mecenasem Modiglianiego był znany paryski lekarz, Paul Alexander, który nie tylko lubował się w jego sztuce, ale także załatwiał mu sporo zleceń. Pierwszym z nich był portret baronowej Marguerite de Hasse de Villers – „Amazonka”.
Rzeźbiarstwo i romanse
W latach 1909 -1913 nastąpił okres zmniejszonego popytu na obrazy Modiglianiego. Z tego powodu artysta przeniósł się do rodzinnego Livorno i zajął się inną formą sztuki – rzeźbiarstwem. Niewiele z jego rzeźb zachowało się, nie do końca znane są także przyczyny porzucenia tej działalności. Mówiło się, że głównym powodem mogło być słabe zdrowie malarza, częste problemy z płucami oraz negatywny wpływ rzeźbiarskich pyłów na jego układ oddechowy. W 1914 roku przyjechał więc do Paryża nie „Modigliani rzeźbiarz”, a ponownie „Modigliani malarz”, by znowu ruszyć w swój szalony taniec z paletą. Haszysz, opium, alkohol, liczne romanse... – tak wyglądał powrót malarza do Francji. Płomienny romans z Beatrice Hastings sprawił, że rozhulał się on jeszcze bardziej. Niezliczone spotkania, nocne eskapady i włóczęgi były żywiołem Amedeo. Jeśli zaś chodzi o stronę twórczą, to w tym czasie coraz chętniej malował portrety. W 1915 roku powstał portret Pabla Picassa, później przyszedł czas na kolejne ujęcia postaci kolegów po fachu – Jacques'a Lipchitza oraz Chaima Soutina. Dzięki temu Modigliani zyskał uznanie wśród artystów paryskiej awangardy. W 1917 roku malarz poznał młodą, niespełna 20-letnią studentkę malarstwa, Jeanne Hebuterne, z którą naturalnie nawiązał romans. Stała się ona jego najważniejszą muzą, a jej migdałowe oczy da się dostrzec na licznych płótnach Modiglianiego.
Akty kobiece
Lata 1916-1917 to okres wzmożonej „produkcji” aktów. Modigliani namalował ich około 30 i to właśnie z aktów jest najbardziej znany. Jego obrazy nagich kobiet pierwszy raz wystawione zostały na ekspozycji w galerii marszandki Berthe Weill. Wernisaż przyciągnął tłumy, ale wzbudził też zainteresowanie policji. Zgorszenie jakie w oczach władzy wywołały obrazy Modiglianiego było głównym powodem wydania nakazu zamknięcia wystawy. W razie sprzeciwu akty miały być skonfiskowane, dlatego, choć niechętnie, Berthe zamknęła wystawę. Co do samych aktów, to charakterystyczne dla nich były wyciągnięte, podłużne ciała i twarze oraz wspomniane już migdałowe oczy bez źrenic. Nagie kobiety Modigliani prezentował w różnych pozycjach – znajdziemy zarówno akty stojące, leżące, jak i siedzące. Tło na tych obrazach pozbawione było najczęściej szczegółów, autor skupiał się jedynie na ciele modelki. Nie przywiązywał on jednak wagi do anatomii czy proporcji, całkowicie odwrócił się od malowania, wyznaczanego przez akademickie normy. Jednym z najsłynniejszych obrazów, jakie stworzył Modigliani jest „Akt leżący z rękami skrzyżowanymi pod głową” z 1916-1917 roku. Nie ukazuje on całego ciała modelki, brak tu kontynuacji rąk i nóg. Jest to jakby kadr aparatu, który swym obiektywem nie zdołał ująć całej postaci kobiety. Jej twarz skierowana jest w stronę widza, patrzy mu prosto w oczy. Kontrastujące tło czerwonej pościeli, uwydatnia jasność jej ciała. Nie jest to typowy, erotyczny akt. Ma w sobie wiele zmysłowości i melancholii. Bo takie akty, subtelne i zamyślone, obok typowo wyzywających, malował Modigliani.
Amedeo Modigliani – dzieła sztuki i technika
W twórczości Modiglianiego brak konkretnego kierunku, nie da się go jednoznacznie przyporządkować do żadnego artystycznego nurtu. Obrazy Modiglianiego to zarówno ekspresjonizm, kubizm, symbolizm, jak i nawiązania do antyku, renesansu i manieryzmu. Malarz wypracował niewątpliwie indywidualny, odrębny, właściwy jedynie jemu, styl. O technice Modiglianiego w książce „Malarstwo na przestrzeni stuleci” Władysław Lam napisał tak: „W jego portretach i aktach zaznaczają się kubizujące tendencje, stosowane z umiarem, a oryginalny wyraz tych postaci jest konsekwencją indywidualnego spojrzenia na rzeczywistość. Nawiązuje przy tym do egzotycznej sztuki ludów pierwotnych, a w uproszczeniach i stosowaniu szerokich plam, intensywnie zabarwionych, obwiedzionych konturem, widoczne są reminiscencje ikon bizantyjskich i średniowiecznych manuskryptów”. Artysta pozostawił po sobie około 420 obrazów, wiele rysunków i szkiców oraz 25 rzeźb.
Źródło obrazu Amedeo Modigliani „Kobieta w kapeluszu”: https://pl.wikipedia.org/wiki/Amedeo_Modigliani#/media/Plik:Modigliani_Amedeo_14.jpg
