Niezwykły malarz mórz – Iwan Ajwazowski

Iwan Ajwazowski – jak to się zaczęło?

Iwan Konstantynowicz Ajwazowski urodził się 29 lipca 1817 na Krymie. Dokładnie w Teodozji, portowym miasteczku nad Morzem Czarnym. Pochodził z ormiańskiej rodziny. W metryce chrztu figurował jako Hovannes Aivazian, później, kiedy już studiował posługiwał się zruszczoną wersją imienia i nazwiska, czyli Iwan Gajwazowski, a „g” w nazwisku porzucił świadomie w wieku 23 lat.

Młody Iwan uczył się w szkole parafialnej. Jednocześnie pobierał lekcje rysunku od miejscowego architekta, Jacoba Kocha. Następnie uczył się w rosyjskim gimnazjum w Symferopolu. W 1833 roku Ajwazowski przeprowadził się do Sankt Petersburga i tam rozpoczął studia na Carskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jego profesorem był słynny pejzażysta Maxim Worobiew. Zaledwie po dwóch latach nauki, w 1835 roku Ajwazowski został odznaczony srebrnym medalem za jedną ze swoich prac. Zaowocowało to również otrzymaniem asystentury u francuskiego malarza Philippe'a Tannauera.

W 1837 roku nastąpił moment przełomowy w życiu malarza, który ukształtował na zawsze jego zainteresowania. Wówczas Ajwazowski dołączył do klasy malarstwa wojennego i miał możliwość stałej obserwacji ćwiczeń Floty Bałtyckiej, odbywających się w Zatoce Fińskiej. W październiku tego samego roku zakończył naukę na Akademii, czego zwieńczeniem było otrzymanie złotego medalu. Powrócił do Teodozji i spędził na Krymie kolejne dwa lata. W 1839 roku ponownie zetknął się ze scenami bojowymi. Brał udział w ćwiczeniach wojskowych u wybrzeży Krymu.

Eksploracja Europy

W 1840 roku Iwan Ajwazowski, za sprawą rady uczelnianej swojej Alma Mater, udał się w pierwszą podróż do Europy. Jego docelową destynacją były Włochy, jednak zanim tam dotarł odwiedził Berlin i Wiedeń. W słonecznej Italii sporo podróżował – Wenecja, Florencja, Sorrento. W latach 1840-42 przebywał to w Neapolu, to w Rzymie. Czerpał nieskończenie wiele inspiracji i poznawał sztukę wielkich mistrzów. Mówiło się nawet, że włoskie muzea stały się dla malarza drugą uczelnią. Następnie Ajwazowski odwiedził Szwajcarię, Niemcy, Holandię i Wielką Brytanię. Zaczęło być o nim głośno, a wiadomości o jego sukcesach dotarły szybko do Rosji. Dzięki temu został jej oficjalnym reprezentantem na międzynarodowej wystawie malarstwa w Luwrze. W 1844 roku po licznych podróżach, wrócił do Rosji.

Powrót w chwale

Od razu po powrocie do kraju Ajwazowski został głównym malarzem rosyjskiej marynarki wojennej. Był sponsorowany przez państwo i cieszył się ogromnym szacunkiem. Otrzymał również posadę wykładowcy na Akademii w Petersburgu.

W 1845 roku Ajwazowski osiadł na dobre w Teodozji. Zbudował dom i założył swoją pracownię. Izolacja nie miała jednak zbyt dobrego wpływu na malarza. Podczas, gdy w centrum rodził się nurt realistyczny, on nadal hołdował swoim romantycznym zapędom. Mimo iż jego pejzaże morskie były naprawdę wyjątkowe, stały się obiektem ostrej krytyki.

Mimo tego dobra passa tytularna malarza trwała – w 1847 roku otrzymał m.in. tytuł profesora malarstwa pejzażowego, rangę szlachecką oraz został członkiem Królewskiej Holenderskiej Akademii Sztuki i Nauki. A jakby tego było mało, kiedy przebywał w Paryżu w latach 1856-57 stał się pierwszym artystą spoza Francji, który otrzymał wysokie odznaczenie – Legię Honorową. Następnie został odznaczony greckim Orderem Odkupiciela w 1859 i rosyjskim Orderem Św. Włodzimierza w 1865.

W 1865 roku Iwan Ajwazowski otworzył w Teodozji pracownię artystyczną, dzięki czemu otrzymał pensję od Cesarskiej Akademii Nauk.

Obrazy marynistyczne Iwana Ajwazowskiego

Morski żywioł był ukochanym tematem malarskim Ajwazowskiego. W ciągu swojej 60-letniej kariery malarz stworzył około 6000 obrazów, z których zdecydowana większość to pejzaże morskie. Znajdują się wśród nich zarówno monumentalne arcydzieła (jak np. „Bryg „Merkury” atakowany przez dwa tureckie okręty”, „Dziewiąta fala”, „Port w Odessie nad Morzem Czarnym”), jak i nieśmiałe szkice. Niektórzy znawcy sztuki twierdzą jednak, że malarz Ajwazowski był autorem zdecydowanie większej ilości prac. Najśmielsze tezy oscylują wokół liczby 20 000!

Iwan Ajwazowski bardzo rzadko rysował suche pejzaże (wśród nich są np. „Kaukaz”, „Wieża Galaty w świetle księżyca”, „Widok na Konstantynopol”). Stworzył też jedynie kilka portretów oraz nieliczne obrazy z motywami religijnymi i orientalnymi. Podobno swoje morskie krajobrazy malował zawsze z pamięci – legendarnej pamięci, z której słynął. Mówiło się o nim, że był w stanie odtworzyć to co widział jedynie przez krótki czas, więc zwykle nie stosował wstępnych szkiców, tylko malował od razu, zrywami, dynamicznie. Ajwazowski miał niezwykłą zdolność do uchwycenia efektów falującej wody oraz światła słonecznego i księżycowego odbitego od morskich bałwanów.

Oprócz wspomnianych już wcześniej obrazów Ajwazowskiego warto jeszcze wymienić takie tytuły jak mistrzowskie „Łodzie rybackie w porcie”, „Katastrofa morska”, „Sztormowe morze nocą”, „Bitwa pod Navarino”, „Zatoka Neapolitańska”, „Tęcza”, „Statek „Dwunastu Apostołów””.

Dalsze sukcesy i tytuły

Lata 60. XIX wieku poświęcił Ajwazowski na kolejne podróże. Wśród odwiedzonych krajów znalazły się m.in. Egipt, Turcja i rosyjska część Armenii. Był także na otwarciu Kanału Sueskiego. Po tym jak uwiecznił go na płótnie, zapisał się w historii sztuki, jako pierwszy artysta, który namalował kanał, łączący Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym.

W 1876 roku Ajwazowski został członkiem Akademii Sztuk Pięknych we Florencji, a dwa lata później – honorowym członkiem Akademii w Stuttgarcie. Sukces gonił sukces. Malarz cieszył się ogromną renomą. W 1880 r. Ajwazowski otworzył galerię sztuki w swoim domu w Teodozji. Było to trzecie muzeum w Imperium Rosyjskim, zaraz po Ermitażu i Galerii Tretiakowskiej.

Iwan Ajwazowski odszedł z tego świata 19 kwietnia 1900 roku. Odszedł w glorii chwały i pozostawił po sobie arcydzieła niezwykłe. Większość jego prac znajduje się w muzeach rosyjskich, ukraińskich i ormiańskich oraz w kolekcjach prywatnych.

Źródło obrazu Iwan Ajwazowski „Bryg Merkury atakowany przez dwa tureckie okręty”: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Aivazovsky,_Brig_Mercury_Attacked_by_Two_Turkish_Ships_1892.jpg