Od złotnictwa do biblijnych fresków – Benozzo Gozzoli

Od złotnictwa do biblijnych fresków – Benozzo Gozzoli

Malarstwo biblijne – słowo wstępu

Motywy biblijne pojawiały się w sztuce już od momentu powstania tej świętej Księgi i są to tematy z powodzeniem wykorzystywane również przez artystów współczesnych. Księgi Starego i Nowego Testamentu jawią się jako niewyczerpane wręcz źródło inspiracji dla malarzy oraz przedstawicieli innych dziedzin sztuki. Jedną z epok, która w centrum zainteresowania stawiała sceny biblijne jest renesans. Malarstwo renesansowe może pochwalić się szerokim zastępem mistrzów pędzla, popularnych po dziś dzień, jednak my zwrócimy uwagę na artystę nieco mniej znanego, którym był włoski malarz Benozzo Gozzoli.

Życie malarza Benozzo Gozzoli

Ten malarz włoskiego renesansu urodził się około roku 1420, niektóre źródła podają rok 1421, we florenckiej prowincji Scandicci. Do Florencji przeprowadził się wraz z rodziną, mając około 7-8 lat. Niewiele wiemy o jego życiu prywatnym, jednak zachowały się pewne przekazy włoskiego biografa XVI wieku – Giorgio Vasariego. Stąd wiemy, iż Benozzo Gozzoli pochodził z rodziny o tradycjach krawieckich. Jednak, co ciekawe, szkolił się początkowo w cechu złotnika, podobnie zresztą, jak wielu innych malarzy wczesnego renesansu. Mówiono, że miał do tej dziedziny rękę, ale późniejsze praktyki u dominikanina i, obecnie już, błogosławionego Kościoła katolickiego, malarza religijnego Fra Angelico, nakierowały jego karierę na drogę malarstwa biblijnego. Był nie tylko jego uczniem, ale również asystentem. Pomagał mu w wykonywaniu fresków w m.in. w klasztorze San Marco we Florencji, a także w Pałacu Apostolskim w Watykanie na zlecenie ówczesnego papieża Eugeniusza IV. Niestety, Pałac w późniejszych latach został doszczętnie zdewastowany, przez co wspólna praca Angelico i Gozzoli nie zachowała się. W latach 1444-1447 Benozzo Gozzoli współpracował także z Lorenzo Ghibertim przy Bramach Raju we florenckim Baptysterium. Mapa jego działalności twórczej obejmuje we wczesnej fazie - Umbrię, późniejszej - Florencję, a ostatnie lata działalności przypisane są Toskanii. W tymże regionie, dokładniej w prowincji Pistoia, zmarł w 1497 roku, najprawdopodobniej z powodu panującej tam zarazy.

Fresk – co to jest?

Zanim przejdziemy do prezentacji konkretnych dzieł malarza Benozzo Gozzoli warto odpowiedzieć na pytanie co to jest fresk. Oczywiście, wielu kojarzy się on po prostu z malowidłem ściennym i w potocznym języku często tak określamy każdy obraz namalowany bezpośrednio na ścianie w katedrach czy kościołach. Jednak istotą fresku jest to, iż malowidła powstają bezpośrednio na mokrym tynku, przy użyciu farb odpornych na działanie wapna, używanego do zaprawy murów. Malowanie fresków wymaga nie lada kunsztu i techniki, albowiem akt tworzenia na mokrym tynku wyklucza niemalże nanoszenie jakichkolwiek poprawek. Jednak jego wielką zaletą jest wyjątkowa trwałość.

Freski Benozzo Gozzoli

Gozzoli namalował swój pierwszy cykl fresków w roku 1942. Zdobił on ściany kościoła w Montefalco. Temat malowidła odnosi się oczywiście do motywów biblijnych. Za wdzięczną postać swojego dzieła Gozzoli wybrał św. Franciszka z Asyżu. W swoim cyklu fresków przedstawia sceny z życia tego radosnego świętego, który słynął ze swej miłości do natury i zwierząt. Nic więc dziwnego, że wśród zbioru malowideł swoje miejsce znalazło słynne kazanie Franciszka do ptaków. Oprócz tego tematu, na ścianach kościoła, włoski malarz namalował również sceny przedstawiające m.in. sen świętego o pałacu z krzyżami, oddanie płaszcza nędzarzowi czy śmierć ascety. Kolejnym znanym malowidłem ściennym włoskiego malarza jest Pochód Trzech Króli. Fresk ten powstał na murach kaplicy w Pałacu Medyceuszy we Florencji. W głównej nawie kaplicy Gozzoli umieścił swój tryptyk. Przedstawił na nim inspirowany Ewangelią św. Mateusza, pochód Trzech Mędrców ze Wschodu. Jednak wizja tego włoskiego artysty epoki renesansu, ma wiele wspólnego z ówczesnym życiem dworskim. Patrząc na stroje monarchów oraz towarzyszących im dworzan, można domyślić się, iż przedstawiona scena ma odniesienie do dworu medycejskiego. W postaciach Trzech Króli upatrywano portretów króla Lorenza Medici (II Magnificio), jego ojca – Piero oraz dziadka Cosimo. Trudno oprzeć się wrażeniu, że ten tryptyk oparty na motywach biblijnych, ukazuje w rzeczywistości siłę i potęgę rodu Medyceuszy.

Znane obrazy religijne autorstwa Gozzoli

Wśród innych religijnych fresków Benozzo Gozzoli znajdziemy sceny z życia Jezusa, Maryi oraz wielu świętych, jak chociażby cykl, przedstawiający postać świętego Augustyna w kościele w San Gimignano. Oprócz fresków, tworzył też obrazy na deskach techniką tempery. Do tego grona możemy zaliczyć chociażby obraz „Dziewica Matka z Dzieciątkiem i Aniołami”, „Madonna z Dzieciątkiem” czy bardziej znany „Taniec Salome”. Benozzo Gozzoli znany był z tego, iż unikał scen gwałtownych, drastycznych. Wybierał motywy spokojne, statyczne, pełne harmonii i dostojeństwa. Mówi się o nim, że w swoich dziełach nie wprowadzał innowacji, a raczej popularyzował style ówczesnych mistrzów epoki. Nie zmienia to faktu, że jego dzieła wciąż potrafią zachwycić i mają wielu zwolenników wśród koneserów sztuki renesansowej na całym świecie.

Źródło zdjęcia:https://pl.wikipedia.org/wiki/Benozzo_Gozzoli#/media/Plik:Cappella_dei_magi,_primo_autoritratto_di_benozzo_gozzoli.jpg