Tancerki Degasa

Paryż, 19 lipca 1834 roku. To wielki dzień dla sztuki europejskiej. Właśnie wtedy przyszedł na świat jeden z najsłynniejszych malarzy impresjonistów – Edgar Degas. Urodził się w średnio zamożnej rodzinie. Po ukończeniu szkoły średniej w 1853 roku Degas najął się jako kopista w Luwrze. Praca w otoczeniu tak wielu arcydzieł spowodowała, że zamienił swój pokój w prawdziwą pracownię artystyczną. Mimo to, zgodnie z wolą ojca-bankiera, rozpoczął studia na Wydziale Prawa na Uniwersytecie w Paryżu. Naukę przerwał rok później, a w 1855 roku wstąpił na Akademię Sztuk Pięknych (Ecole des Beaux-Arts). Rozpoczęcie studiów na Akademii poprzedziła znajomość z Jean'em Ingresem, francuskim malarzem historycznym, który zachwycił i zainspirował młodego malarza do nieustannego praktykowania. W 1856 r. Edgar Degas odbył podróż do Włoch, kolebki renesansu, gdzie studiował i kopiował, na potrzeby ćwiczeń, liczne dzieła wielkich mistrzów malarstwa takich jak Rafael Santi, Tycjan, czy Michał Anioł. Tak rozpoczęła się jego wielka kariera malarska.

Malarstwo historyczne Edgara Degasa

Po powrocie do Paryża w 1859 roku, francuski artysta zajął się na poważnie malarstwem olejnym. Rygorystyczne wykształcenie i rzetelne umiejętności jakie zdobył na wybitnej paryskiej uczelni, pozwoliły mu aspirować wysoko. Jego celem było dostanie się do Salonu – jedynej liczącej się wówczas galerii sztuki we Francji. Prezentować swoje dzieła mogli tam jedynie najlepsi artyści, spełniający kanony malarstwa, ustalane przez Akademię Sztuk Pięknych. Paryski Salon miał monopol na wystawianie dzieł sztuki i przynależał administracji państwowej. Pierwszym obrazem, który Degas malował z zamiarem wystawienia go w Salonie był „The Bellelli Family”. Przedstawiał on rodzinę ciotki malarza Degasa, jej męża i dwie córki. Plan się nie powiódł, bo choć pracę nad nim rozpoczął Degas w roku 1858, to ostateczny szlif nadał mu dopiero w 1867 roku. Ten obraz olejny namalowany został w duchu i technice realizmu. Podobnie zresztą jak późniejsze obrazy o tematyce historycznej. Wśród nich znajdziemy takie płótna jak „Aleksander i Bucefał”, „Córka Jefte”, czy „Młodzi Spartanie”. Obrazy te powstały do 1860 roku, Pierwszym dziełem Edgara Degasa, wystawionym w Salonie w 1865 roku była „Scena wojny w średniowieczu”, obraz typowo neoklasyczny.

Pasjonat ruchu

Choć Edgar Degas malował jeszcze przez kilka lat sceny rodzajowe, jeździeckie oraz sportowe, to nie ulega wątpliwości, iż ten znany malarz zasłynął najbardziej z obrazów tancerek. Rekordową sumę wśród jego dzieł, uzyskało na aukcji płótno „Danseuse au repos”. To najdroższy obraz Degasa, sprzedany za 37 milionów dolarów. Francuski impresjonista namalował blisko 140 obrazów baletnic. Cóż takiego sprawiło, że temat tańca tak bardzo go pochłonął? Otóż, Degas żył w czasach rozwoju fotografii i początków kinematografii. W tych dziedzinach sztuki malarza fascynowały ujęcia postaci w ruchu, przedstawiane klatka po klatce. Jak sam mówił, taniec był dla niego pretekstem do kompleksowego studiowania ruchu i przenoszenia go na płótna. Dlatego też ochoczo odwiedzał operę, gdzie podziwiając spektakle baletowe, mógł zrozumieć taniec na poziomie bardzo skomplikowanym i wyrafinowanym. „Błękitne tancerki”, „Lekcja tańca”, „Primabalerina”, „Balet w Operze Paryskiej”, „Zielona tancerka” to tylko kilka obrazów wykonanych techniką pasteli, przedstawiających ten motyw. Co ciekawe, Degas malował nie tylko artystów baletu, ale także ludowych tancerzy. W 1899 roku namalował obraz „Rosyjscy tancerze” , który obecnie znajduje się w Muzeum Sztuk Pięknych w Houston. Edgara fascynowały także akrobatki i artyści cyrkowi, choć jedynym znanym obrazem cyrkowym był „Miss Lala”. Pochwałę ruchu Degas ukazał także w tzw. obrazach domowych. To seria kobiecych aktów, przedstawiających kobiety podczas codziennych czynności pielęgnacyjnych. Do tego grona należą takie obrazy Degasa jak „W balii”, „Kobieta czesząca włosy”, „Kobieta myjąca plecy” i szereg innych pasteli na płótnie.

Typowy impresjonista?

Mimo, iż Edgar Degas uznawany jest za jednego z czołowych przedstawicieli impresjonizmu, zdecydowanie nie jest to wystarczające określenie. Pamiętajmy, iż odebrał on solidne przygotowanie akademickie, a jego dzieła często dążyły, jak sam często podkreślał, w kierunku realizmu. Owszem, tematyka tańca poprowadziła go ku technice impresjonistów. Jednak jego malarstwo impresjonistyczne charakteryzowało się kilkoma cechami, które odróżniały jego dzieła od innych malarzy tego nurtu. Podczas gdy jego koledzy tworzyli pejzaże, malowane wprost z natury, on dopracowywał baletowe szkice w swojej pracowni. Był malarzem wnętrza. Nie malował w plenerze, stąd też tematyka jego obrazów pomijała prawie zupełnie pejzaże, które były głównym tematem dzieł innych impresjonistów. Powodów było kilka, a do głównych należał fakt, iż Edgar Degas cierpiał na światłowstręt. Dodatkowo, stronił od ludzi. W filmach dokumentalnych na jego temat często pada sformułowanie, iż Degas był „gburem i odludkiem”. Słabnący wzrok skłonił go do wybrania techniki pasteli, która nie była tak wymagająca, jak malarstwo olejne. Jednak wrażliwość na światło była nie tylko wadą. Przez problemy ze wzrokiem przywiązywał ogromną wagę do kolorów, odcieni, światła w swoich dziełach, dzięki czemu efekt „ulotności chwili” jaki chciał uzyskać był jeszcze bardziej zauważalny. Pod koniec życia nie widział już praktycznie nic, jednak nie przestał tworzyć. Zajął się rzeźbiarstwem. I choć za życia zaprezentował jedynie jedną rzeźbę tancerki, to po jego śmierci w pracowni odnaleziono blisko 70 innych rzeźb wykonanych z ciemnego wosku.

Edgar Degas zmarł 27 września 1917 roku w Paryżu. Jego dzieła przechowywane są w wielu światowych muzeach m.in. Musee d'Orsay w Paryżu, Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, czy w słynnym Ermitażu w Sankt Petersburgu.

Źródło obrazu „Lekcja tańca” Edgar Degas: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Edgar_Germain_Hilaire_Degas_021.jpg