W krainie snu – Odilon Redon

Francuski malarz Odilon Redon urodził się 22 kwietnia 1840 roku w Bordeaux. Jego rodzina należała do zamożnych, choć, niestety, fortuny dorobiła się niezbyt chlubną metodą. Ojciec Odilona był bowiem... handlarzem niewolników w Luizjanie w latach 30. XIX wieku. Na szczęście nie miało to wpływu na dzieciństwo przyszłego artysty.

Chłopiec z ołówkiem

Młody Redon Odilon już od najmłodszych lat nie rozstawał się ze szkicownikiem. W wieku 10 lat otrzymał szkolną nagrodę za swoje rysunki. Poważną edukację artystyczną rozpoczął w wieku 15 lat, jednak zdecydował się na szanowany zawód architekta. W decyzji tej „pomógł” mu ojciec, któremu nie odpowiadał fakt, że syn chce zająć się niepewną profesją malarza. Niestety, mimo wielu starań Odilon Redon nie zdał egzaminów wstępnych na studia architektoniczne. Przez krótki czas, ku własnemu zadowoleniu, studiował malarstwo na Ecole des Beaux-Arts. Jego mentorem był bardzo znany wówczas malarz Jean-Léon Gérôme. Styl, po którym się poruszał to akademizm, a jego obrazy historyczne, mitologiczne, orientalne były jednymi z najchętniej reprodukowanymi we Francji do 1880 roku. Jednak zacięcie akademickie mistrza nie do końca odpowiadało Redonowi.

Z pracowni w kamasze

Po powrocie do Bordeaux Odilon Redon zajął się rzeźbiarstwem. Niestety, na jego ścieżce ku karierze stanął wybuch wojny francusko-pruskiej i powołanie do służby, która trwała od lipca 1870 do maja 1871 roku. Pod zakończeniu wojny francuski malarz przeniósł się do Paryża, by kontynuować swoje artystyczne dzieło. Reflektory jego zainteresowania padły wówczas na dwie techniki – obrazy malowane węglem i litografię. Powstały wówczas dzieła w stylu filmu „noir”. Pierwsze sygnały o uznaniu dla jego twórczości zaczęły docierać do artysty po namalowaniu przez niego obrazu „Guardian Spirit of the Waters” („Duchy wody”) w 1878 roku. Rok później opublikował swój pierwszy album litografii, zatytułowany „Dans le Rêve”, czyli „W śnie”. Tajemnicze, przerażające, wizjonerskie, senne miraże niosły w sobie konkretny przekaz Odilona – sztuka to odzwierciedlenie snów, a jej początek znajduje się w marzeniach. Tę ideę będzie konsekwentnie wcielał w inne swoje obrazy. Wzrost popularności zanotował Odilon Redon dzięki bardzo ciekawemu zrządzeniu losu. Otóż, w 1884 roku ukazała się powieść „Na wspak”, której autorem był Joris-Karl Huysmans. Bohater książki, arystokrata o skłonnościach dekadenckich kolekcjonował obrazy Redona! Ten niezamierzony zabieg marketingowy przysporzył malarzowi wielu zwolenników.

Rozkwit popularności

Od 1890 roku Redon Odilon poświęcił się w pełni technice malarstwa olejnego oraz pastelom. W 1899 roku wystawił swoje prace na ekspozycji nabistów. Dzięki sukcesowi wystawy artysta otrzymał zamówienie od barona Roberta de Domecy na wykonanie 17 paneli dekoracyjnych do jadalni w jego posiadłości. Choć Redon Odilon miał już doświadczenie w ozdobnych dziełach wielkoformatowych, to te wykonane do pałacu Domecy'ego były najbardziej radykalnymi kompozycjami, jaki stworzył do tego czasu. Stały się też one wyznacznikiem przełomu, przejścia od malarstwa dekoracyjnego do twórczości abstrakcyjnej. Większość owych paneli można podziwiać dziś w paryskim Musee d'Orsay.

Od 1900 roku Redon porzucił na dobre malarstwo w stylu noir. Wykazywał żywe zainteresowanie buddyzmem i hinduizmem, co znalazło odzwierciedlenie w jego pracach. Spod jego pędzla wyszły takie dzieła o tej tematyce jak „Śmierć Buddy”, „Budda” czy „Waza z japońskim wojownikiem”.

W 1903 roku Odilon Redon otrzymał medal Legii Honorowej. Jego popularność ciągle rosła. Artysta zmarł 6 lipca 1916 roku w Paryżu.

Odilon Redon – obrazy

Wczesną twórczość Redona można opisać jako syntezę snów i koszmarów. Tworzył obrazy mroczne i budzące niepokój. Były pełne tajemnic i fantastycznych postaci, będących ucieleśnieniem wyobraźni artysty. Jego dzieła stanowią swoisty zapis psychiki i uczuć malarza. Później pojawiły się wspomniane inspiracje sztuką japońską, ale też mistycyzmem nauk Dalekiego Wschodu. Odilon Redon szukał także natchnienia w naturze. Bardzo silnie też ocierał się o abstrakcję. Wielu współczesnych krytyków sztuki uznaje go za prekursora zarówno surrealizmu, jak i dadaizmu. Trudno się nie zgodzić. Zalążki obu nurtów widać gołym okiem w wielu obrazach Redona. Maria Rzepińska, historyk sztuki, w swoim opracowaniu „Siedem wieków malarstwa europejskiego” twórczość Redona wspomina w ten sposób: „W sztuce Redona mamy do czynienia z konglomeratem kształtów rzeczywistych i znaków będących malarską inwencją, luźno tylko skojarzonych z potocznym światem widzialnym. Zostaje zarzucona konsekwencja, jakiej ulegają przedmioty na jawie, a wprowadzony zostaje porządek marzeń – zasada podobna do tej, którą głosili później surrealiści. Ale Redon ma piękne, delikatne poczucie koloru, wywodzące się z impresjonistów, choć faktura jego jest zupełnie inna. Artyście francuskiemu udało się stworzyć malarski ekwiwalent dla mglistej i wieloznacznej poetyki symbolistów”.

Prócz motywów japońskich, Odilon Redon odnosił się w swoich dziełach zarówno do mitologii, jak i religii katolickiej. Do tej kategorii należą obrazy „Rydwan Apolla”, „Święty Sebastian”, „Święty Jan”, „Cyklop” czy „Pandora”. Obrazy w stylu sennego noir to m.in. „Caliban”, „Drzewa”. „Duch lasu”, „Człowiek kaktus” czy „Płaczący pająk”. Wpływy przyrody da się zauważyć gołym okiem na płótnach takich jak „Motyle”, „Martwa natura z zawilcami”, „Muszla”, „Kwiaty”, czy „Waza z kwiatami”.

Źródło obrazu Odilon Redon „Pandora”: https://en.wikipedia.org/wiki/Odilon_Redon#/media/File:1914_Odilon_Redon_Pandora_anagoria.JPG