„Wielka fala w Kanagawie” i jej autor
Hokusai Katsushika w ciągu swojego życia posługiwał się blisko trzydziestoma pseudonimami. Z tego powodu trudno dziś stwierdzić, czy gdzieś po świecie nie krążą obrazy jego autorstwa, które opatrzył nieznanym nam podpisem. Te, które z pewnością namalował, prezentują styl w sztuce japońskiej zwany ukiyo-e. W wolnym tłumaczeniu to „obrazy przemijającego świata” lub „obrazy przepływającego świata”. Nurt ten prezentował postawę pełną radości życia, czasem skłaniał się nawet ku hedonizmowi. Wyjątkowo dobrze sprawdziła się w nim technika drzeworytu, pozwalająca na rozpowszechnianie dzieł słynnych malarzy japońskich. Dużą popularnością cieszyły się portrety kurtyzan, aktorów teatru kabuki czy romantyczne krajobrazy. Technika ta stała się w Japonii epoki Edo głównym nośnikiem zapisu życia największych japońskich miast, w których rozwijały się dzielnice rozrywki i życia towarzyskiego. Drzeworyt był jednym z trzech filarów stylu ukiyo-e. Właśnie tę technikę doskonale opanował japoński malarz Hokusai. Powiedzmy nieco na temat jego życia.
Kim był Hokusai Katsushika?
Japoński malarz urodził się w Honjo w Edo (obecnie dzielnica Tokio) w 1760 roku. W wieku 15 lat rozpoczął swoją prawdziwą przygodę ze sztuką, rozpoczynając praktyki w pracowni drzeworytniczej. Słowa „prawdziwą” użyliśmy celowo, bowiem już jako dziecko wykazywał duże zainteresowanie rysunkiem. W 1778 roku pod swoje skrzydła wziął go portrecista aktorów teatru kabuki, Shunsho Katsukawa. Tam Hokusai Katsushika miał możliwość rozwijania i doskonalenia umiejętności malowania postaci. Zdeterminowało to kierunek jego działalności na niemal całe lata 80. XVIII wieku. W tym czasie podejmował się głównie malowania portretów artystów scenicznych. Zaczął także ilustrować książki. Od 1791 roku studiował najważniejsze style japońskich szkół artystycznych. Katsushika Hokusai współpracował z wieloma poetami i pisarzami, wykonując ilustracje do ich książek. Swoje prace komponował w serie tematyczne i sukcesywnie wydawał przez lata w postaci zbiorów. Hokusai wznosił się na fali popularności przez niemal 40 lat. Jednak w latach 1836-1838, żyjąc w Edo (dziś Tokio) sprzedawał swoje rysunki na ulicy, żyjąc w nędzy. W 1839 roku los doświadczył go jeszcze bardziej – jego dom spłonął, a pożar strawił niezliczoną ilość jego prac. W latach 40. XIX wieku Hokusai Katsushika odbył kilka podróży po Japonii, w trakcie których stworzył wiele obrazów. Część z nich można podziwiać w galerii poświęconej temu japońskiemu malarzowi – The Hokusai Museum w Obuse. Malarz Katsushika malował do końca życia, do ostatnich dni wierząc, iż jest w stanie osiągnąć boski wymiar sztuki.
Wielka fala w Kanagawie – ikona kultury masowej
Popularny drzeworyt „Wielka fala w Kanagawie”, zwany także po prostu „Wielka fala”, wpisał się na stałe w kulturę masową końca XX i XXI wieku. Jest on częścią zbioru prac „36 widoków na górę Fudżi”. Powstał około roku 1831. Obraz ukazuje ogromną falę, która targa trzema łódkami u wybrzeża japońskiej prefektury Kanagawa. Za wzburzoną falą, przez niektórych uznawaną za tsunami, widać górę Fudżi. Właśnie ten element łączy wszystkie 36 rycin, umieszczonych we wspomnianym wyżej zbiorze. Interpretacja zamierzeń malarza jest nie do końca oczywista, dlatego postaramy się przestawić krótko opis obrazu. „Wielka fala w Kanagawie” składa się z trzech głównych elementów: fali, trzech łódek oraz góry Fuji. Fala nadchodzi z lewej strony, co według wierzeń japońskich oznacza nieprzewidziane i nagłe zdarzenie. Rozmiar wzburzonego morza całkowicie skupia na sobie uwagę widza, który dopiero po chwili może dostrzec świętą górę Fudżi w tle. Zamysł Hokusai był taki, aby ukazać, że wobec nieoczekiwanych wydarzeń, sacrum schodzi na drugi plan. Przesłanie to jest całkowicie zgodne z ideą nurtu ukiyo-e, który zakładał nadrzędność zwykłego, codziennego życia. W skład cyklu prac Hokusai „Fuji” weszły także takie ilustracje jak „Spokojny wiatr, jasny poranek” („Fine Wind, Clear Morning”), „Sundai, Edo”, „Ulewa u szczytu” („Rainstorm Beneath the Summit”) czy „Młyn w Onden” („Watermill at Onden”). Odbitki drzeworytu „Fale” obraz japoński znajdują się w zbiorach najsłynniejszych muzeów świata, takich jak Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku czy British Museum w Londynie. Znajdziemy go również w Muzeum Mazowieckim w Płocku. „Wielka fala” jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych obrazów sztuki japońskiej na świecie.
Oryginalność stylu Hokusai
Stylu Hokusai nie da się porównać do stylu malarzy europejskich czy amerykańskich. Trudno też zastosować wobec niego znane nam nazewnictwo gatunków – obraz „Fala”, choć przedstawia morze, trudno jest nazwać typowym obrazem marynistycznym, czyż nie? Wyjątkowe i orientalne obrazy Hokusai Katsushika zrobiły w Europie prawdziwą furorę. Jego pracami inspirowali się tacy znani malarze jak francuscy impresjoniści Claude Monet i Pierre Auguste Renoir. Wielu innych kolekcjonowało odbitki jego dzieł. Należeli do nich Edgar Degas, Paul Gauguin, August Macke czy Vincent van Gogh. Do najważniejszych dzieł Hokusai Katsushika zaliczymy zbiory „Podróż do wodospadów Japonii”, „Osiem widoków wysp Ryukyu”, tom szkiców „Manga”, „Tysiąc obrazów morza” oraz „Zwierciadło chińskiej i japońskiej poezji”. Malarz Hokusai był artystą niezwykle płodnym, który z wielką pasją tworzył, aż do swojej śmierci w roku 1849. Sam zresztą mówił o sobie: „starzec opętany malarstwem”.
Źródło obrazu "Wielka fala w Kanagawie" Hokusai Katsushiko: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielka_fala_w_Kanagawie#/media/Plik:Great_Wave_off_Kanagawa_restored.jpg
