Co cechowało polskie malarstwo historyczne?

Co to jest malarstwo historyczne?

Jak podpowiada sama nazwa nurtu, polega on na odtwarzaniu ważnych dla dziejów ludzkości wydarzeń oraz momentów. W różnych epokach i w każdym narodzie przybierało ono odmienny charakter. Artyści czerpali pomysły do tworzenia swoich obrazów z wydarzeń, mających miejsce w danym momencie lub tych, które wpłynęły znacząco na tok historii. Ważne decyzje, bitwy, przewroty państwowe to wszystko i nie tylko przez pewien okres było głównym zainteresowaniem artystów malarzy oraz koneserów sztuki. Obrazy tworzone w nurcie malarstwa historycznego cechują się wysokim poziomem złożoności. Są bogate w mnogość postaci, przedmiotów, scen statycznych, dynamicznych oraz barw i kolorów. Wydarzenia na płótnie zaprojektowane są w sposób często skomplikowany, obfitując w symbole niezrozumiałe na pierwszy rzut oka. Niejednokrotnie są niejednoznaczne, a przedstawione zdarzenia oraz postacie niedosłowne. W taki sposób autorzy wyrażali swoje własne niezdecydowanie lub wahanie odnoszące się do konkretnych momentów historycznych.

Patriotyzm w sztuce

Malarstwo polskie nie pozostało obojętne wobec trendów, panujących ówcześnie na świecie. Jego historyczny odłam w naszym kraju swój początek datuje na druga połowę XIX w. Będąc wtedy pod panowaniem Carstwa Rosyjskiego, uczucia patriotyczne były głęboko pobudzone nie tylko w artystach, ale w całym narodzie. Ludzie odczuwali potrzebę utożsamiania się ze swoim państwem, potrzebę wyrażania polskości.

Jan Matejko – główny przedstawiciel nurtu polskiego malarstwa historycznego

Zdecydowanie najbardziej na tle innych artystów, tworzących obrazy patriotyczne wyróżnia się Jan Matejko. To właśnie w jego obrazach widać sedno nurtu, jakim jest polskie malarstwo historyczne. Matejko częstokroć tworzył monumentalne obrazy, na których przedstawiał ważne dla narodu polskiego wydarzenia historyczne. Na swoich dziełach artysta często upamiętniał sceny batalistyczne. Przykładami mogą być obraz Bitwa pod Grunwaldem, “Konstytucja 3 maja” czy „Hołd Pruski”. Matejko początkowo fascynował się malarstwem religijnym. Następnie przyszło mu przeżyć takie tragedie, jak bombardowanie Krakowa podczas Wiosny Ludów oraz powstanie styczniowe. Te doświadczenia skłoniły go do zmiany kierunku, w związku z czym poczuł powołanie do tworzenia dzieł, obrazujących wydarzenia historyczne. Sam Matejko był historiozofem, więc ta tematyka nie była mu obca. Obsesyjne zafascynowanie historią odbiło się na całej późniejszej twórczości malarza. Jan Matejko był nie tylko historykiem, ale również zagorzałym patriotą. Również ta kwestia zadecydowała o jego przywiązaniu do nowego nurtu. Udzielał się charytatywnie, wspomagał kulturę i sztukę, finansował biednych oraz wszelkie przedsięwzięcia w mieście. Jedną z cech charakterystycznych obrazów Jana Matejki było umieszczanie na płótnie postaci, które tak naprawdę nie uczestniczyły w danym wydarzeniu (np. Kołłątaj na obrazie „Bitwa pod Racławicami”).

Wojciech Kossak i malarstwo historyczne

Drugim znanym przedstawicielem nurtu historycznego był Wojciech Kossak. Obrazy historyczne Wojciecha Kossaka przedstawiają wydarzenia historyczne czasów wojen napoleońskich oraz powstania listopadowego. Malarz zadebiutował obrazem „Wyjazd na polowanie w Gödöllö” w 1887 roku. Następnie skupił się na odtwarzaniu scen batalistycznych tworząc patriotyczno-historyczne dzieła, takie jak „Sztab Kościuszki” "Wierny Towarzysz" czy „Napoleon dekoruje T. Tyszkiewicza”. Nie ulega wątpliwości, że polscy malarze-patrioci odegrali znaczącą rolę w historycznym nurcie sztuki malarskiej. Identyfikacja z historią, której przebieg nie zawsze był taki, jakiego oczekiwał naród, grała główną rolę w osiągnięciu tak szerokiej popularności nurtu malarstwa historycznego. Bezsprzecznie możemy również stwierdzić, że malarze tworzący w tamtym okresie dołożyli swoją postawą ważną "cegiełkę" w odzyskanie przez Polskę niepodległości.

Czytaj też: Malarstwo polskie - nasza narodowa duma