Malarstwo polskie - nasza narodowa duma

Początki malarstwa polskiego

Korzenie malarstwa polskiego datuje się mniej więcej na okres chrztu Polski, czyli rok 996r. Wchodząc oficjalnie w granice Europy, staliśmy się jednocześnie kręgiem, w którym zaczęła rozwijać się nauka, kultura i sztuka. Początkowo największa rolę pełniła sztuka religijna. I tak, z tego okresu można by wymienić klasztory, inne miejsca kultu, ikony, rękopisy. Sztuka Gotyku (XIII-XV w.) przyniosła nam takie dzieła, jak malowidła ścienne. Szeroko rozwinęło się malarstwo tablicowe. Stolicą sztuki w tamtym czasie był Kraków, będący wtedy stolicą Polski. W tamtym czasie w Krakowie żył i tworzył również Wit Stwosz, twórca ołtarza w Kościele Mariackim. Mimo wielu prześladowań, którym zostało poddane Państwo Polskie przez wszystkie lata swojego istnienia, nie straciło ono ducha patriotyzmu. Wielu artystów mimo represji, jakie musieli przeżyć, nie poddawali się i podtrzymywali pamięć o swoim kraju właśnie poprzez sztukę. Malarstwo polskie to, przede wszystkim, pamięć i tradycje, ale również obraz walki o niepodległość i wolność.

Malarstwo polskie XIX wieku

XIX to dla Polski ciężki okres, przede wszystkim ze względu na to, że nasz kraj, rozdzielony przez zaborców, nie istniał wtedy na mapie świata. Było to ogromne utrudnienie nie tylko dla sztuki, ale również dla nauki czy kultury. Mimo nieustannych problemów z wolnością wewnątrz nieistniejącego kraju na silnej pozycji utrzymywały się pozycje patriotyczne. Bez względu na ciągłe represje polskim uczonym, artystom lub działaczom społecznym udawało się podtrzymać i propagować polskość. Z tego okresu można wydzielić takiego artystę, jak Piotr Michałowski. Malował on, między innymi, sceny z wojen napoleońskich. Znane z jego twórczości są portrety żydów oraz chłopów. Obraz Piotra Michałowskiego Napoleon na koniu do dziś uważany jest za jedno z największych dzieł malarza. W związku z tak mocno ugruntowanym ruchem patriotycznym rozwinęły się konkretne nurty w sztuce. Na przykład, rozwinęło się w tym okresie malarstwo obyczajowe i krajobrazowe oraz popularność zyskały pejzaże w malarstwie polskim. Artyści tęsknili za ojczystymi tradycjami i zwyczajami, w związku z czym tworzyli w tym duchu. Wspominając rodzinne pejzaże i miejsca, które kojarzą im się ze swoim krajem mogli choć w tak mało namacalny sposób poczuć duch polskości i wrócić choć na niedługą chwilę do tych miejsc. Reprezentantami tego nurtu są, między innymi: Józef Chełmoński („Czwórka” i Bociany”), akwarelista Juliusz Kossak, Józek Brandt, Wojciech Gerson i Leon Wyczółkowski. Ostatni znany jest z dzieł, obrazujących polską naturę, a w szczególności, góry. W tamtego okresu trzeba koniecznie wydzielić malarstwo historyczne, najpopularniejszy nurt, ówcześnie panujący.

Jan Matejko w malarstwie polskim

Najwybitniejszym przedstawicielem tego rodzaju malarstwa jest Jan Matejko. Obrazy tego artysty na dużych płótnach przedstawiał ważne momenty i epizody z historii polski. W jego dziełach znajdziemy, przede wszystkim ważne momenty historyczne. Z pewnością każdy zna takie obrazy pędzla Jana Matejko, jak „Bitwa pod Grunwaldem” , „Hołd Pruski” czy „Konstytucja 3 maja”. W danym nurcie tworzył również Artur Grotter. Twórczość obu wyżej wymienionych malarzy w ogromnym stopniu wpłynęła na dalszy los sztuki i malarstwa polskiego. Ich prace pobudziły do działania artystów późniejszych epok oraz wzbudziły w Polakach poczucie patriotyzmu, własnej wartości oraz przypomniały o ważnych momentach w historii naszego kraju. U schyłku XIX popularnością cieszył się impresjonizm. Polska poszła z duchem europejskim i popadła pod przyjętą modę. W związku z tym nieco na bok odeszła sztuka historyczno-patriotyczna, co wiązało się z niemałymi zmianami w świecie sztuki. Malowniczość zyskała na plus, podobnie jak pejzaże i sceny impresjonistyczne. Nikt nie pozostaje obojętny wobec takich nazwisk, jak Stanisław Wyspiański czy Jacek Malczewski. To właśnie Ci artyści zyskali miano wybitnych na tle ówcześnie panującej epoki. Wyspiański, podobnie jak Józef Mehoffer działali również w obszarze witrażu oraz wielkoformatowych dekoracji ściennych. Według projektu Wyspiańskiego wykonane witraże w kościele OO. Franciszkanów w Krakowie. Warto również wspomnieć o takich artystach, jak Władysław Podkowiński i Józef Pankiewicz. Wykonał on również monumentalne projekty witraży, przedstawiających biskupa Stanisława Szczepanowskiego, księdza Henryka Pobożnego oraz króla Kazimierza Wielkiego. Miały one być wykonane specjalnie po to, aby udekorować krakowski Wawel, jednak widocznie nie było to ich przeznaczeniem, ponieważ ostatecznie się tam nie pojawiły. Jacek Malczewski, znany z tematyki patriotyczno-wyzwoleńczej, malował obrazy, przedstawiające zsyłki na Syberię oraz inne bolesne tematy, dotykające nasz naród w tym czasie.

Wojna oraz okupacja, czyli wiek XX w sztuce

XX wiek, to zdecydowanie jeden z najtrudniejszych okresów dla polski i Polaków. Wywalczona po 123 latach wolność nie dała długo się sobą nacieszyć. Pogrom i represje, jakim był poddawany polski naród, a wraz z nim nauka, kultura oraz sztuka nie mogły poszczycić się komfortowymi warunkami dla tworzenia. Jednak trudna sytuacja i brak możliwości nie zniechęciły polskich artystów. Wręcz przeciwnie, duch walki i potrzeba zjednoczenia rozrzuconego po świecie narodu polskiego pobudzała do tworzenia w duchu narodowym. Malarstwo polskie w okresie międzywojennym skierowało się bardziej w stronę europy i wschodnich trendów. Tak długo wyczekiwana swoboda pozwoliła puścić wodze fantazji i podążyć z duchem mody. Polscy artyści zaczęli interesować się i tworzyć w takich nurtach, jak: kubizm, abstrakcjonizm, futuryzm, ekspresjonizm. Znanym twórcą tego okresu był Stanisław Ignacy Witkiewicz. Skupiał się on głównie na kompozycji obrazu i podkreślał jego ekspresję. Razem z takimi artystami, jak Tytus Czyżewski czy Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie tworzyli w duchu formizmu. Koloryści, inaczej zwani kapistami, największą uwagę zwracali na gamę kolorystyczną.

Wojna a sztuka

Z początkiem wojny zaczęto powracać do tematów patriotycznych i martyrologia znów stała się najpopularniejszym nurtem wśród artystów polskich. O ile w trakcie wojny działalność artystyczna była mocno ograniczona, a częstokroć całkowicie niemożliwa, a myśli były skupione na innych priorytetach, to po wojnie pojawiła się możliwość powrotu do tworzenia, z której skorzystało wielu wybitnych artystów. W związku z trudną sytuacją wewnątrz kraju wystawianie swoich prac w trakcie wojny nie należało do najłatwiejszych, większość artystów było zmuszonych zaczekać z tym do końca wojny.

Sztuka współczesna i malarstwo polskie

Sztuka XXI wieku, to przede wszystkim, powrót do wcześniejszych nurtów i ich rozwój oraz nowoczesne podejście. Ogromną popularność zyskała fotografia, film, performance, ilustracje gazetowe oraz wszelkiego rodzaju instalacje. Jednak malarstwo w dalszym ciągu nie wychodzi z mody. Malarstwo polskie XXI wieku zarówno specjalistom i koneserom, jak i amatorom może kojarzyć się, w pierwszej kolejności, z nazwiskiem Zdzisława Beksińskiego. W młodości artysta zajmował się głównie fotografią, za co wielokrotnie był nagradzany oraz wygrywał wiele konkursów. Następnie stał się pasjonatem rzeźby. W tej technice wyrażał siebie i swoje podejście do piękna. Przygodę z malarstwem Beksiński rozpoczął w połowie lat 60’. Jego wczesne prace oscylują głównie w temacie fantastyki i grozy. W późniejszym okresie zwrócił większą uwagę na formę. W końcowym etapie swojej twórczości tworzył już na komputerze. Polskie malarstwo przeżywało wiele wzlotów i upadków oraz wiele różnych okresów, w trakcie których zwracało się w różnych kierunkach. Większa część twórczości malarzy polskich przypadła na okres represji oraz prześladować. Jednak duch patriotyczny nie pozwolił artystom osiąść na laurach, a malarstwo polskie podnosiło się po każdym upadku. Innymi wybitnymi przedstawicielami współczesnego malarstwa polskiego, którzy wciąż tworzą są m.in Jarosław Jaśnikowski, Jerzy Nowosielski czy Stefan Gierowski.

Czytaj też: Najpiękniejsze obrazy polskich mistrzów