Gentile Bellini – na eksport!

Gentile Bellini urodził się około 1429 roku w Wenecji. Jego ojcem był malarz Jacopo Bellini. To on nadał chłopcu imię Gentile, na cześć swojego nauczyciela malarstwa. Chłopiec miał dwóch braci Niccolo i Giovanniego oraz siostrę Nicolosię, która poślubiła znanego włoskiego artystę nazwiskiem Andrea Mantegna.

G. Bellini – pierwsze obrazy i prace

Gentile Bellini był nie tylko malarzem. Trudnił się także sztuką łączącą rzemiosło i drobne rzeźbiarstwo, zwaną medalierstwem. W efekcie takiej pracy powstawały medale ku czci wielkich wydarzeń, bohaterskich czynów i postaci. Naturalnie jednak, rozgłos i karierę zawdzięczał sztuce malarskiej. Jednym z pierwszych obrazów, jakie stworzył włoski artysta był portret, zatytułowany „Błogosławiony Lorenzo Giustinian”. Dzieło datowane jest na 1445 rok. Jest to obecnie jeden z najstarszych zachowanych olejnych obrazów weneckich. Można go obejrzeć w muzeum Gallerie dell'Accademia w Wenecji.

Następnie G. Bellini pracował wraz z bratem nad zleceniem dla Scuola Grande di San Marco. Były to lata 50. XV wieku. Wspominaliśmy o tym w poprzednim wpisie, ale przypomnijmy, że te dzieła braci Bellini nie przetrwały do naszych czasów. Równocześnie z wystrojem katedry, Gentile Bellini rozwijał sztukę malowania portretów. Był w tym naprawdę dobry, a wieść o jego zdolnościach szybko obiegła Wenecję. W 1454 roku Bellini Gentile został ogłoszony oficjalnym portrecistą Dożów Wenecji. Do bardziej znanych wizerunków możnych, które wyszły spod jego pędzla należą „Doża Giovanni Mocenigo”, „Portret Doży Agostino Barbarigo” oraz „Portret Doży Niccolo Marcello”. Niestety, wiele portretów spłonęło w pożarze Pałacu Dożów w 1577 roku.

Włoski malarz na osmańskim dworze

29 maja 1453 roku nastąpił upadek potęgi Konstantynopola. Do miasta wkroczyły wówczas wojska Imperium Osmańskiego, na którego czele stał sułtan Mehmed II. To właśnie on po latach zażyczył sobie obecności włoskiego malarza na swoim dworze. Wenecja była wówczas niezwykle istotnym miastem z punktu widzenia kultury i handlu zagranicznego. Stanowiła bramę do Azji i Afryki. Bellini Gentile uznawany był wówczas za najbardziej prestiżowego malarza weneckiego, dlatego to jemu przypadła w udziale „wycieczka” na osmański dwór. We wrześniu 1479 roku Bellini został wysłany przez radę miasta do Stambułu, nowej osmańskiej stolicy. Wykorzystano go poniekąd jako towar przetargowy, który był znakiem porozumienia między miastami. Był nie tylko nadwornym malarzem sułtana, ale także ambasadorem kultury weneckiej poza włoskimi granicami. Dla Mehmeda II pobyt malarza miał ogromne znaczenie, ponieważ od lat interesował się on włoską sztuką i kulturą. Marzył o tym, aby zostać sportretowanym właśnie przez jednego z włoskich mistrzów. Gentile Bellini spełnił to marzenie. W efekcie w 1480 roku powstał misterny portret „Sułtan Mehmed II”, który obecnie można oglądać w słynnej National Gallery w Londynie.

Bellini i „cudowne” obrazy

Po powrocie do Włoch Gentile Bellini został zaangażowany w duży projekt, o udział w którym poproszeni zostali najlepsi malarze okolic Wenecji, w tym m.in. Vittore Carpaccio, Pietro Perugino czy Benedetto Rusconi. Koncepcja obejmowała serię dziesięciu obrazów, które miały ozdobić główny hol budynku Bractwa Świętego Jana Ewangelisty (Scuola Grande di San Giovanni Evangelista), a motywem łączącym dzieła miała być relikwia Świętego Krzyża – tego, na którym skonał Jezus Chrystus. Bractwo otrzymało tę cenną relikwię w 1369 roku i przypisywało jej liczne cuda. Gentile Bellini namalował przynajmniej dwa dzieła, spośród zamówionych dziesięciu. Były to „Procesja Krzyża na Plac Świętego Marka” (ok. 1496) oraz „Cud Krzyża nad mostem San Lorenzo” (ok. 1500).

Malowanie ostatniego w karierze obrazu „Kazanie św. Marka w Aleksandrii”, Gentile Bellini rozpoczął w 1504 roku. Pracował nad nim aż do dnia swojej śmierci, 23 lutego 1507 roku. Jego ukończeniem musiał zająć się brat Giovanni.

Gentile Bellini – styl i spryt

"Największy portrecista weneckiej arystokracji" – tak mówiono o Gentile. Był sławniejszy za życia niż jego brat Giovanni, ponieważ zręcznie wpasował się w ówczesne potrzeby weneckiego patrycjatu. Jego brat działał głównie w Wenecji, za to Gentile był towarem eksportowym. Był ambasadorem weneckiej kultury w Istambule. Schlebiał wysoko urodzonym, z których każdy pragnął mieć swój portret na własność. Giovanni malował najczęściej obrazy religijne na potrzeby domowego kultu. Za to Gentile Bellini łechtał arystokratyczne ego weneckich Dożów. Wyszedł na tym doskonale.

Styl Bellini Gentile przez całe życie był jednostajny, nie zmieniał się niemal wcale. No, może oprócz faktu, że po powrocie z Konstantynopola włoski malarz wplatał w swoje dzieła motywy orientalne. Widać to np. na obrazie „Madonna z Dzieciątkiem na tronie”, w którym malarz u stóp Matki Boskiej umieścił modlitewny dywan w orientalnym stylu.

Patrząc na obrazy narracyjne (jak choćby te z motywem Krzyża Chrystusowego) można zauważyć, że Bellini malował w stylu nieco fotograficznym, kładł duży nacisk na architekturę. Sumiennie stosował kontur, z którego jego brat z czasem zrezygnował. Na swoich wedutach umieszczał bardzo dokładne postaci. Można te płótna uznać za dokumenty XV-wiecznej Wenecji. Obrazy Gentile Bellini miały swój, może nieco infantylny, ale jednak urok. Mimo iż po śmierci jego postać szybko odeszła w zapomnienie, to w ostatnich latach ponownie wzbudziła ona zainteresowanie, zwłaszcza w kontekście relacji między Europą a państwami leżącymi na wschodnim, azjatyckim wybrzeżu Morza Śródziemnego.

Źródło obrazu Gentile Bellini „Sułtan Mehmed II”: https://en.wikipedia.org/wiki/Gentile_Bellini#/media/File:Gentile_Bellini_003.jpg