Giovanni Bellini i jego Madonny

Okres renesansu dawał malarzom wyjątkowo dużo możliwości odkrywania i stawiania kroków na dotąd nieznanych polach, zarówno w dziedzinie tematyki, stylistyki, wykorzystywanego medium, jak i środków artystycznego wyrazu. Sztuka była dopiero w rozkwicie, do odkrycia było w niej jeszcze bardzo wiele. Dlatego znani malarze renesansu mają na swoim koncie różne innowacje. Bellini Giovanni, malarz włoski, przysłużył się zwłaszcza dziedzinie kolorystyki obrazów oraz rozpowszechnieniu szczególnego sposobu ukazywania postaci Madonny z Dzieciątkiem.

Artystyczne korzenie rodziny Bellini

Giovanni Bellini, nazywany także Giambellino, urodził się między 1427 a 1430 rokiem w Wenecji. Przez długi czas za jego ojca uznawano malarza Jacopo Bellini, jednak istnieją co do tego wątpliwości. Według historyka sztuki Daniela Maze mógł być on jego starszym bratem. Niemniej jednak tradycje artystyczne Giambellino wyniósł na pewno z domu. Jego starszy brat, Gentile również zajmował się malarstwem i za życia to on był bardziej znany we Włoszech. Jednak po śmierci obu artystów to Giovanni Bellini stał się bardziej znany i ceniony.

Do rodziny należał także inny malarz. Szwagrem braci Bellini był nie kto inny, a znany nam już Andrea Mantegna (pisaliśmy o nim tutaj). On także miał swój udział w kształceniu obu malarzy. Przez pewien czas Giovanni był pod jego wpływem, zwłaszcza w zakresie mocnych, skalistych form krajobrazów. Mimo to w końcu przeszedł do stopniowego zmiękczania kreski i konturu, dodawania światła, po to, by ostatecznie uzyskać efekt fuzji elementów krajobrazu i postaci.

Niejasne początki

Nie mamy zbyt wielu pewnych informacji na temat początków artystycznej kariery Giovanniego. Historycy dość ostrożnie umieszczają ten start w latach 1445-1450. Mniej więcej wtedy nastąpił moment rozpoczęcia pracy nad serią obrazów, w których przedstawia Giovanni Bellini Madonnę z Dzieciątkiem. Motyw ten przewijał się przez całe jego twórcze życie i stał się jego znakiem rozpoznawczym. Większość tych obrazów było małej i średniej wielkości, ze względu na fakt, iż dzieła przeznaczone były do prywatnego kultu.

Około 1470 roku Bellini Giovanni otrzymał jedno z pierwszych zleceń. Wraz z Gentile mieli pracować w gmachu Scuola Grande di San Marco, niestety, dzieła braci nie zachowały się.

Giovanni – obrazy, ołtarze, portrety

Około 1480 roku powstał obraz „Przemienienie Pańskie” oraz wielki ołtarz Koronacji Marii Panny w Pesaro. Giovanni Bellini w swoim życiu stworzył kilka dzieł ołtarzowych. Nie wszystkie się zachowały, ale do tych, które przetrwały zaliczymy ołtarze San Giobbe („Ołtarz św. Hioba), Barbarigo, San Zaccaria.

Artysta kilkukrotnie podejmował także temat zmarłego Jezusa. Często sięgał do popularnego motywu z Nowego Testamentu jakim była Pieta. Bellini pierwszy raz namalował Matkę bolejącą nad ciałem zmarłego Chrystusa w roku 1455. Treść tę powtarzał wielokrotnie. Czasem zamiast Matki Boskiej używał postaci aniołów („Ciało Chrystusa z dwoma aniołami”, „Martwy Chrystus podtrzymywany przez anioły”). Bellini Giovanni poruszał się swobodnie po tematyce religijnej, sięgał do przypowieści biblijnych, Ewangelii. Namalował Giovanni obrazy takie jak „Chrzest Chrystusa”, „Chrystus na Górze Oliwnej”, czy kilka wersji dzieła „Ofiarowanie w świątyni”.

Prócz świętych obrazów Giovanni Bellini trudnił się także malarstwem portretowym. Otrzymał on nawet tytuł oficjalnego malarza Republiki Weneckiej, co miało zapewne związek z licznymi portretami dożów weneckich, jakie wyszły spod jego pędzla. Należy do nich m.in. słynny „Portret doży Leonardo Loredan”.

Ostatnim dziełem do jakiego przyłożył rękę Giovanni było „Święto bogów” – element z cyklu malowideł do studia Alfonsa d'Este w Ferrarze. Był to ogromny zaszczyt ponieważ do współpracy zaproszono najznamienitszych włoskich malarzy tamtego czasu. A dodajmy do tego, że Giovanni miał wówczas blisko 80 lat! Artysta zmarł, nie zakończywszy pracy. Dzieło prawdopodobnie ukończył jego uczeń, Tycjan.

Giovanni Bellini „Madonna z Dzieciątkiem”

Obrazy Maryi i małego Jezusa są obecnie znakiem rozpoznawczym twórczości Giovanniego. Temat ten wykorzystywał bez końca, wkładając w każde dzieło wiele serca i natchnienia. Bellini malarz „stworzył (...) nowy typ Madonny, w półfigurze, z nagim Dzieciątkiem, w pozycji stojącej na czymś w rodzaju parapetu na pierwszym planie, stwarzając dystans wobec widza. W Madonnach tych, o pięknych spokojnych twarzach, subtelnie modelowanych, o świetlistym kolorycie, zerwał Bellini z resztkami konwencji bizantyńskich i gotyckich, panujących tak długo w Wenecji”. * Wśród tych dzieł znajdują się m.in. „Madonna greca”, „Madonna z Dzieciątkiem i świętymi”, „Madonna z Dzieciątkiem i fundatorem”, „Madonna z Frari”, „Madonna z Dzieciątkiem na tronie w otoczeniu świętych”.

Styl Giovanniego

Giovanni Bellini dostąpił szczęścia długiego życia, podczas którego jego malarstwo, styl, technika niebywale ewoluowały. Włoski malarz przeszedł przez typowe konturowe, graficzne quattrocento do miękkiego, płynnego cinquecenta.

Od około 1475 roku Giovanni Bellini zasadniczo zmienił medium. W jego dziełach na dobre pojawiły się farby olejne, a przypomnijmy, że Masaccio czy Simone Martini używali tempery i malowali freski. „Klimat Wenecji nie sprzyjał zresztą technice freskowej (...)”**. Stopniowa rezygnacja z tempery na rzecz farb olejnych miała swoje plusy. Uczyniło to kolory obrazów Giovanniego bardziej świetlistymi, nasyconymi i zróżnicowanymi. Wraz z rozwojem techniki, Bellini zrywał także z resztkami konwencji bizantyńskich i gotyckich. Jego obrazy stawały się coraz bardziej miękkie, zmysłowe, ale i atrakcyjne kolorystycznie.

*cyt. Maria Rzepińska „Siedem wieków malarstwa europejskiego” 

** jw.

Źródło obrazu Giovanni Bellini „Madonna z Dzieciątkiem”: https://en.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Bellini#/media/File:La_Virgen_y_el_Ni%C3%B1o_entre_dos_santas_(Giovanni_Bellini).jpg