Symbolizm – Fernand Khnopff

Oparty na twórczości prerafaelitów symbolizm przenosi malarstwo w nowy wymiar. Dzięki włączeniu w artystyczny proces intuicji, podświadomości i emocji dociera w rejony niedostępne racjonalnemu myśleniu. Dla symbolistów obraz istniał niezależnie od rzeczywistości. Odzwierciedlenie stanów psychologicznych artystów miało wyraz w subiektywnym podejściu do form i kolorów. Jednym ze sztandarowych dzieł symbolizmu był obraz „Sztuka” (znany także pod tytułem „Pieszczoty”), którego autorem był bohater naszego dzisiejszego wpisu – Fernand Khnopff.

Dzieciństwo i młodość

Belgijski malarz Fernand Khnopff urodził się 12 września 1858 roku w Grembergen. Jego rodzina była bardzo zamożna, od wielu pokoleń należała do wysokiej burżuazji. Większość męskich członków sagi Khnopff'ów piastowała budzące szacunek stanowiska publiczne – byli sędziami i prawnikami. Trudno się zatem dziwić, że i młody Fernand był skazany na karierę adwokacką. Wczesne dzieciństwo spędził w Brugii, gdzie jego ojciec pełnił funkcję zastępcy głównego prokuratora. Choć był to okres niedługi (1859-1864) i przypadający na pierwsze lata życia, to wyjątkowe krajobrazy średniowiecznego miasteczka okazały się mieć później spory wpływ na jego twórczość. W 1864 roku rodzina Khnopff przeniosła się do Brukseli, jednak Fernand letnie miesiące spędzał w wiejskiej posiadłości swoich dziadków, co zaowocowało powstaniem pierwszych, nieśmiałych szkiców okolicznych pejzaży. Choć w młodzieńcu rodził się ewidentny talent do malarstwa, zgodnie z wolą rodziców w wieku 18 lat Fernand Khnopff wstąpił na Wolny Uniwersytet w Brukseli, gdzie rozpoczął studia prawnicze. Na uczelni rozwinął pasję do literatury, czytując w dużej mierze francuskich pisarzy. Brak zainteresowania meandrami prawa był wyjątkowo silny i dotkliwy. Khnopff dość szybko pojął, że nie jest to jego życiowa droga i ku niezadowoleniu rodziny, porzucił naukę na uniwersytecie.

Nareszcie wolny!

Pierwsze poważne lekcje malarstwa Fernand Khnopff odebrał w pracowni malarza Xaviera Mellery'ego. Zaliczany obecnie do grona symbolistów Mellery wprowadził młodego adepta sztuki w tajniki swojego fachu. Następnie, w 1876 roku, Khnopff zapisał się na kurs rysunku z natury na Akademii Sztuk Pięknych w Brukseli. Tam jego drugim nauczycielem został Jean-Francis Portaels. Rozwijał się w technice portretu i naturalistycznych krajobrazów. Lata 1877-1880 upłynęły malarzowi pod znakiem podróży do Paryża, gdzie miał możliwość obcowania ze sztuką na najwyższym poziomie. Poznał tam prace takich artystów jak Eugene Delacroix, Jean-Auguste-Dominique Ingres czy Gustave Moreau. Kiedy odwiedził stolicę Francji po raz pierwszy, w 1877 roku, podjął naukę na prywatnej Academie Julian. Jego mentorami byli Jules-Joseph Lefebvre i Gustave Boulanger. W 1878 roku Khnopff odwiedził słynną, paryską wystawę Exposition Universelle de Paris, gdzie wielkie wrażenie wywarły na nim dzieła angielskich prerafaelitów. Szczególnie przypadła mu do gustu mistyka prac Dantego Gabriela Rossetiego. Od tamtej pory malarz coraz więcej uwagi poświęcał symbolowi. W 1884 roku F. Khnopff odniósł pierwszy wielki sukces, wystawiając swoje prace na legendarnym paryskim Salonie. Momentalnie stał się ulubieńcem francuskiej burżuazji.

Sukcesy artystyczne

W latach 1884-1890 Fernand Khnopff namalował ponad 30 portretów, które spotkały się z dużym uznaniem. Wśród nich znalazły się m.in. „Portret Jeanne Kéfer” oraz „Portret Marie Monnom”. Jego ulubioną modelką była jednak jego własna siostra, którą chętnie przedstawiał na swoich płótnach („Portret Małgorzaty Khnopff”, 1887). Od 1889 roku malarz nawiązywał kontakty z malarzami z Wielkiej Brytanii, gdzie ostatecznie zamieszkał na pewien czas. W 1892 roku ponownie wystawił swoje dzieła na paryskiej ekspozycji i ponownie odniósł sukces. Na przestrzeni lat 1895-1914 pracował jako korespondent dla brytyjskiego magazynu artystycznego „The Studio”. Zdawał w nim relację z rozwoju sztuki w rodzimej Belgii oraz niektórych państwach europejskich. W marcu 1898 roku Fernand Khnopff otrzymał niezwykłą możliwość wystawienia swoich 21 prac na wystawie artystów secesji w Wiedniu. Jego obrazy zostały przyjęte z ogromnym entuzjazmem. Miały one także wpływ na jednego z największych malarzy światowego formatu – Gustava Klimta.

Wśród jego dzieł można wyróżnić kilka ciekawych tendencji. Ewidentny wpływ prerafaelitów uwidacznia się zwłaszcza w takich tytułach jak „Cisza”, czy „Kadzidło” oraz w rzeźbach „Przyszłość lub Młoda Angielka”. Silne wpływy symbolizmu widać gołym okiem we wspomnianym już dziś obrazie „Sztuka albo Pieszczoty” oraz „Pustelnica”. Na uwagę zasługuje także symbolistyczny w swym przekazie, wywołujący niepokój, rysunek „Porzucone miasto”. Khnopff malował też pejzaże, do których należy m.in. obraz z 1894 roku, zatytułowany „Niezmącona woda”.

Artysta zmarł w wieku 63 lat i został pochowany na cmentarzu Laeken w Brukseli.

Źródło obrazu Fernand Khnopff „Sztuka”: https://pl.wikipedia.org/wiki/Fernand_Khnopff#/media/Plik:Fernand_Khnopff_002.jpg