Jackson Pollock – szalony taniec

Jackson Pollock przyszedł na świat 28 stycznia 1912 roku w Cody w stanie Wyoming. Początkowo uczył się w Manual Arts High School w Los Angeles, skąd został wyrzucony. W wieku 18 lat wraz z bratem Charlesem wyjechał do Nowego Jorku, gdzie obaj studiowali w Art Students League. Ich mentorem był Thomas Hart Benton – amerykański malarz i muralista. Jednak styl Bentona, który można określić mianem „wiejskiego realizmu”, miał na Pollocka wpływ znikomy. Artysta zdecydowanie bardziej cenił meksykańskich muralistów, jak choćby Jose Clemente Orozco.

W poszukiwaniu mentora, który odpowiadałby jego temperamentowi i potrzebie ekspresji, Jackson Pollock trafił na meksykańskiego muralistę Davida Alfaro Siqueirosa. Wylądował w jego eksperymentalnym warsztacie około roku 1936. Tam nauczył się technik pracy z płynną farbą. Po przeprowadzce do Springs w stanie Nowy Jork malował w sposób, który porównywano do działania kroplówki – płótna kładł na podłodze i „kapał” na nie farbą.

Pollock – artysta niezrównoważony

Jackson Pollock już w latach młodzieńczych przejawiał pewną emocjonalną niestabilność. Napady złości przeplatały się z okresami apatii. Dziś prawdopodobnie postawiono by diagnozę choroby afektywnej dwubiegunowej. W miarę upływu lat jego stan nie ulegał poprawie, co więcej do całej palety różnorakich emocji dołączył druzgoczący wpływ nadmiernie spożywanego alkoholu. Pollock był od niego uzależniony w poważnym stopniu. Szczerze mówiąc, ani jeden, ani drugi fakt nie dziwi w kontekście spojrzenia na jego całe życie i sposób w jaki tworzył. Tworzył szalenie. Nasuwa się dość smutne pytanie – z jak potężnymi problemami natury psychicznej zmagali się najwięksi mistrzowie malarstwa na świecie?

W latach 1938-1942 Jackson Pollock poddał się psychoterapii jungowskiej. Jego psychiatra zachęcał go do tworzenia. Traktował obrazy Jacksona jako lustro i doszukiwał się w nich archetypów, opisywanych przez Junga. Artysta przelewał psychiczne udręki na płótno i papier. Tak powstawały jego tajemnicze zwierzęta, potwory i przerażające postacie. Prace tego okresu można by porównywać do obrazów europejskich surrealistów.

Wyjątkowość Pollocka polegała na bezkompromisowym podejściu do swoich wizji. Był pewny siebie, przekonany o własnej słuszności, nieprzewidywalny i niezdyscyplinowany. Jego dzieło z 1943 roku zatytułowane „Mural” ceniony wówczas krytyk sztuki uznał za arcydzieło i świadectwo wielkości Pollocka. Było to największych rozmiarów płótno w karierze malarza – wysokie na 2,43 m i długie na 6,04 m.

Action painting i all-over

Jackson Pollock był jednym z głównych przedstawicieli nurtu „action painting”. Po polsku określamy go mianem „malarstwa gestu”. Termin ten został użyty po raz pierwszy właśnie w odniesieniu do twórczości Pollocka. Cechą charakterystyczną tego sposobu malowania było spontaniczne chlapanie farbą na płótno. Brak było tu typowych reguł malarstwa, zarówno pod względem kolorystycznym, jak i kompozycyjnym. Z tą konwencją związana była zasada „all-over”, mówiąca o tym, że każdy fragment obrazu jest równorzędnie istotny, stąd nie może istnieć coś takiego, jak kompozycja. Sam obraz zaś był zapisem procesu twórczego, żywą ekspresją. Pollock trzymał się tego stylu w szczególności w latach 1948-1950. Taką rejestrację zawarł Jackson Pollock m.in. na płótnach: „Numer 5”, „Numer 8”, „Numer 11”, „Numer 3”. Nie da się nie zauważyć, że w tym czasie Pollock nie tytułował swoich dzieł, a nadawał im jedynie numery. Uważał, że liczby są neutralne, nazwy zaś sugerują, czego odbiorca powinien doszukiwać się w obrazie. Pollock pragnął, aby każdy widz interpretował jego płótna według własnych potrzeb.

Małżeństwo artystów

Natchnione dusze przyciągają się z ogromną siłą. Podobnie było w przypadku Pollocka. W 1942 roku na wystawie w Galerii McMillen artysta poznał malarkę Lee Krasner. Oboje prezentowali na ekspozycji swoje dzieła. Trzy lata później para pobrała się i kupiła dom w Springs w East Hampton. Krasner miała bardzo duży wpływ na malarstwo męża. Jej wiedza na temat sztuki i nowoczesnych technik była prawdziwie imponująca. Dzięki jej ingerencji obrazy Pollocka zaczęły wpisywać się w kanon tego, co wówczas było uznawane za sztukę współczesną. Jego dzieła zyskały pewien porządek (np. „Portret i Sen”, „Szarość Oceanu”, „Głębia”). Lee miała też duży wpływ na wzrost popularności artysty – przedstawiała go kolekcjonerom dzieł sztuki, krytykom i innym artystom.

Ostatnie lata życia Pollocka i tragiczna śmierć

W 1955 roku Jackson Pollock stworzył swoje dwa ostatnie obrazy – „Zapach” i „Poszukiwanie”. Od tego czasu nie malował już w ogóle. Jednak w poczuciu artystycznej konieczności zaczął rzeźbić. Swoje prace wykonywał z drutu, gazy i gipsu. Widać było w nich zaskakujące podobieństwo do jego obrazów, rzeźby były bowiem mocno teksturowane.

Od połowy lat 50. małżeństwo Pollocka zaczęło się rozpadać. Artysta był w nieprzerwanym ciągu, jego alkoholizm postępował. Był wiecznie pijany, co więcej, zaczął zdradzać Lee. Podczas go była ona w odwiedzinach u przyjaciół w Europie, Pollock popłynął w swój, jak się później okazało, ostatni ciąg. 11 sierpnia 1956 roku, będąc pod wpływem alkoholu, wsiadł za kółko swojego kabrioletu. Pollock rozbił się i zginął na miejscu.

Cztery miesiące po śmierci artysty w Museum of Modern Art w Nowym Jorku odbyła się pamiątkowa wystawa jego prac. Dziś jego dzieła można oglądać w takich galeriach, jak: Museum of Fine Arts w Bostonie, Tate Modern w Londynie czy National Gallery of Art w Waszyngtonie.

Źródło obrazu Jackson Pollock „Nr 17A”: https://en.wikipedia.org/wiki/Number_17A#/media/File:Number_17A.jpg