Paul Gauguin – nieprzyzwoity lekkoduch

Paul Gauguin, właściwie Eugene Henri Paul Gaugain, słynny malarz francuski, urodził się w 7 czerwca 1848 roku w Paryżu. Pierwsze lata życia spędził w Peru, gdzie jego rodzina emigrowała w obawie przed prześladowaniami po przejęciu władzy przez Napoleona Bonaparte. Od dziecka wykazywał pociąg ku podróżom i eksplorowaniu świata. Marzenie zrealizował dość szybko, bowiem już w wieku 17 lat zaciągnął się do marynarki handlowej. Morska żegluga zawładnęła jego życiem na kolejne 2 lata. Po powrocie do Francji w 1867 roku rozpoczął pracę na giełdzie. Owszem, już wtedy wykazywał zainteresowanie sztuką, jednak było to podejście typowo hobbystyczne i dalekie od profesjonalizmu. W 1873 roku Paul Gauguin wziął ślub z Dunką, Mette-Sophie Gad. W tym czasie jeździł często na plenery malarskie, gdzie poznał wielu słynnych artystów, z których wyjątkowo wielkim szacunkiem darzył Cezanne'a. W nowym mieszkaniu, w którym osiedlili się w 1879 roku, przeznaczył jedno pomieszczenie na pracownię i zaczął prezentować swoje obrazy oraz rzeźby na wystawach. Twórczość Paula Gauguina zwróciła uwagę krytyków sztuki, co rozbudziło w malarzu spory entuzjazm. Artystyczny zapał francuskiego malarza starała się ostudzić jego małżonka, którą niepokoiło przeczucie, że mąż może zdecydować się porzucić stabilną pracę i zająć się sztuką na poważnie. Tak też się ostatecznie stało...

Syndrom Gauguina

Po krachu na giełdzie w 1882 roku, Gauguin rzucił pracę, by w całości poświęcić swoje życie sztuce. Dotknęło go coś na kształt współczesnego „kryzysu wieku średniego”. Miał wówczas 34 lata, żonę i piątkę dzieci, którym powinien był zapewnić godne warunki bytowe. Jednak jak na ówczesne czasy, słusznego wieku mężczyzna rzuca wszystko, by podróżować i malować... Z resztą to od jego nazwiska pochodzi psychologiczny termin „syndrom Gauguina”. Tłumaczy się go jako wprowadzenie w życie ostrych zmian w średnim wieku. I tak właśnie, Gauguin postawił wszystko na jedną kartę, postanowił zająć się malarstwem i uczynić z niego główne źródło utrzymania rodziny. Jednak nie odnosił sukcesów, co doprowadziło Gauguin'ów do poważnej biedy, na którą nie godziła się żona. Wtedy to Mette zdecydowała się przenieść do rodziców do Kopenhagi. Gauguin, który nie miał z teściami dobrych relacji, wyjechał do Pont-Aven, by tam w spokoju zająć się rozwijaniem pasji i talentu.

Fundamenty nabistów

Czas spędzony w Bretanii w Pont-Aven był dla Gauguina wyjątkowo płodny. Po pierwsze artysta był na tyle inspirujący w swoich dziełach, że skupił wokół siebie sporą grupę artystów (1888-1890). Inspirował nie tylko francuskich malarzy, ciągnęli do niego także artyści z Danii, Irlandii, Szwajcarii, a także Polski. Od Gauguina uczył się nasz rodzimy malarz secesyjny, Władysław Ślewiński. Skrystalizowanie się grupy Pont-Aven (École de Pont-Aven) było o tyle niezwykłe, iż Gauguin Paul, który nie ukończył żadnej uczelni artystycznej, założył swoją własną „szkołę”, wokół której zebrało się tak wielu znamienitych malarzy jego czasów. Cóż niezwykłego stworzył ten francuski postimpresjonista? Po pierwsze, czerpał inspirację ze sztuki archaicznej i ludowej. Po drugie, techniki, które stworzył i propagował Paul Gauguin – syntetyzm i klauzonizm, były całkowitą innowacją w malarstwie olejnym XIX wieku. Syntetyzm zakładał odejście od akademickiego, realistycznego malowania z natury. Polegał na uproszczeniu formy, niekiedy jej deformacji, swobodnym, a nawet lekceważącym podejściu do perspektywy, światłocienia oraz skupieniu na symbolicznym aspekcie dzieła. Klauzonizm zaś opierał się na użyciu plamy barwnej, jako głównej składowej obrazu. Wypłaszczone, kolorowe plamy były dodatkowo obramowane ciemnym konturem. Przypomina to nieco technikę witrażu, jednak nazwa pochodzi od francuskiego słowa émail cloisonné, oznaczającego technikę zdobienia naczyń, w których emaliowane elementy oddzielone są od siebie za pomocą cienkich blaszek bądź drucików. Założenia gauguinowskiego syntetyzmu i klauzonizmu stały się nadrzędnym manifestem dla grupy artystów, którzy w późniejszych latach stworzyli ugrupowanie Les Nabis (nabiści), o którym pisaliśmy w poprzednim artykule. Sztandarowym dziełem Gauguina, reprezentującym te techniki był „Żółty Chrystus”, obraz olejny z 1889 roku. Rok później, malarz stworzył „Autoportret z żółtym Chrystusem”, który łącząc aspekty boskiego męczeństwa i ludzkich trosk, scala sacrum z profanum. Za klasykę syntetyzmu można uznać obraz olejny na płótnie z 1888 roku o tytule "Wizja po kazaniu", zwany również "Walką Jakuba z aniołem".

Wyspa Paula Gauguina – Tahiti

Paul Gauguin od zawsze był zafascynowany ciepłymi, tropikalnymi krajami. Obrazy Gauguina wprost emanują egzotyką. Jeszcze w 1887 roku malarz wyjechał na Martynikę, z której jednak szybko powrócił ze względu na malarię. Kiedy doszedł do siebie w Pont-Aven, myśli o zamorskich krajach powróciły. W 1891 roku udało mu się dotrzeć do Polinezji, gdzie osiadł na wyspie Tahiti. Tam stworzył swoje najbardziej znane i cenione obrazy. Malował często miejscową społeczność. Jego modelkami były mieszkanki wyspy, z którymi bardzo często wchodził w bliższe relacje. Czyny niechlubne, bowiem młode kobiety były od niego naprawdę sporo młodsze. Bohaterka obrazu „Melancholia”(„Faaturuma”), Tehe'amane, jego muza i partnerka, z którą przeżył w związku 2 lata, była od niego o 30 lat młodsza! Jego zamiłowanie do znacząco młodszych od siebie kobiet, nie przysporzyły mu bynajmniej chwały. Dodatkowo, po powrocie do Francji w 1893 roku, okazało się, że mało kto (poza nabistami) podchodził do jego twórczości z entuzjazmem. Malarz wrócił zatem na Tahiti i nie tracąc ducha, tworzył kolejne dzieła. Najbardziej znane i warte uwagi to oczywiście "Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?", „Czerwony pies” „Zazdrość”, czy „Manao tupapau”. W tym gronie znajduje się również obraz „Kiedy wyjdziesz za mąż?" („When wil you marry?" / „Nafea faa ipoipo?"), który w 2015 roku został sprzedany na aukcji za rekordową wówczas sumę 300 milionów dolarów. W 2015 roku był to najdroższy obraz świata. Egzotyka, prymitywizm postaci, żywe kolory i bezładne tło – to cechy, które charakteryzują tahitańską twórczość Paula Gauguina. Można powiedzieć, iż Francuz był nieco laicki, dziki i niecywilizowany w swoich dziełach, jednak jego prace mają współcześnie ogromne grono miłośników. Zmarł na atak serca  8 maja 1903 w Atuona na wyspie Hiva 'Oa na Markizach.

Na koniec obiecana na wstępie ciekawostka:

W 1888 roku, w początkowym okresie swojej twórczości, Paul Gauguin pomieszkiwał w Arles w Prowansji wraz ze swoim przyjacielem, słynnym holenderskim malarzem, Vincentem van Goghiem. Spędzali razem czas w plenerze, malując, szkicując, dyskutując o sztuce. Wieczorami spotykali się, by porównywać i oceniać wzajemnie swoje prace. Niestety, znaczna odmienność osobowości obu malarzy, doprowadziła pewnego dnia do ostrej kłótni. Będąc w silnym afekcie, van Gogh chwycił brzytwę i zagroził nią niemniej wściekłemu Gauguinowi. Ostatecznie, miast ugodzić przyjaciela, van Gogh w szale obciął sobie ucho. Ta podszyta szaleństwem kłótnia, skłoniła Gauguina do powrotu do Paryża i zerwania kontaktów z holenderskim malarzem, który do dziś słynie nie tylko ze swoich dzieł, ale także z obciętego ucha.

Źródło obrazu: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Paul_Gauguin,_Nafea_Faa_Ipoipo%3F_(When_Will_You_Marry%3F)_1892,_oil_on_canvas,_101_x_77_cm.jpg